1. Kambagʻallikning mohiyati va vujudga kelish sabablari. Oziq-ovqat va demografik muammolarning mohiyati va ularga taʼsir qiluvchi omillar

Nomi	O'lchov birligi
Iste`mol xajmi (yiliga o'rtacha bir kishi uchun )
Mehnatga layoqatli aholi	Nafaqaxo'rlar	Bolalar
Non mahsulotlari	kg	126,5	98,2	76,6
Kartoshka	kg	100,4	80,0	88,1
Sabzavot va poliz ekinlari	kg	114,6	98,0	112,5
Mevalar	kg	60,0	45,0	118,1
Shakar mahsulotlari	kg	23,8	21,2	21,8
Qo'shma mahsulotlari	kg	58,6	54,0	44,0
Baliq mahsulotlari	kg	18,5	16,0	18,6
Sut mahsulotlari	kg	290,0	257,8	360,7
Tuxum	dona	210,0	200,0	201,0
Yog’ mahsulotlari	kg	11,0	10,0	5,0
(tuz,choy,ziravor)mahsulotlari	kg	4,9	4,2	3,6

2.Nooziq- ovqat mahsulotlari

Nomi	O'lchov birligi	Iste`mol xajmi (yiliga o'rtacha bir kishi uchun )
		Mehnatga layoqatli aholi	Nafaqaxo'rlar	bolalar
Ustki qalin kiyimlar	Dona/ Bir yil	3/7,6	3/8,7	3/2,6
Ustki kostyum- kiyim guruhi	Dona/ Bir yil	8/4,2	8/5,0	11/2,0
Ich kiyim	Dona/ Bir yil	9/2,4	10/2,9	11/1,8
Paypoq va shunga o'xshash buyumlar	Dona/ Bir yil	7/1,4	4/1,9	6/1,3
Bosh kiyim	Dona/ Bir yil	5/5,0	4/5,6	4/2,8
Oyoq kiyim	Dona/ Bir yil	6/3,2	6/3,5	7/1,8
Maktab-o'quv qurollari	Dona/ Bir yil	3/1,0	3/1,0	27/1,0
Choyshabli buyumlar	Dona/ Bir yil	14/7,0	14/7,0	14/7,0
Mayishiy va xo'jalik uchun mo'ljallangan tovarlar	Dona/ Bir yil	19/10,5	19/10,5	19/10,5
sanitariya va dori-darmon buyumlarari	Bir oyda nooziq-ovqat tavarlari foiz xisobida	10	15	12

3.Xizmatlar

Nomi	O'lchov birligi	Iste`mol xajmi (yiliga o'rtacha bir kishi uchun )
		Mehnatga layoqatli aholi	Nafaqaxo'rlar	bolalar
Uy-joy	Umumiy maydoni m2	18	18	18
Markaziy isitish tizimi	Bir yilda Gkal	6,7	6,7	6,7
Sovuq va issiq suv ta`minoti hamda oqava suv	Sutkasi litr	285	285	285
Gazta`minoti	Bir oyida kub. M	10	10	10
Elektroenergiya	Bir oyda kVt.s	50	50	50
Transport xizmatlari	Bir yillik qatnov	619	150	396
Madaniy xizmatlar	Bir oylik xizmat xarajatlari foiz xisobida	5	5	5
Boshqa turdagi xizmatlar	Bir oylik xizmat xarajatlari foiz xisobida	15	15	15

Yuqorida qayd etilgan kambag‘allikni kamaytirish yollarini muvafaqqiyatli amalga oshirgan Braziliya, Hindiston va Xitoyda kambag‘allik chegarasidan past darajada yashayotgan aholi ulushi keskin pasaydi. Jumladan, Braziliyada ushbu ko‘rsatkich 1990-yilda jami aholining 17,2 %ini tashkil etgani holda 2011-yilga kelib
6.2 %gacha, Hindistonda 1983-2010-yillarda 49,4 %dan 32,7 %gacha,
Xitoyda esa 1990-2010-yillarda 60,2 %dan 13,3 %gacha qisqardi.
2. Oziq-ovqat va demografik muammolarning mohiyati va ularga taʼsir qiluvchi omillar.

Oziq-ovqat muammolari: Oziq-ovqat muammosi va uni xal qilishning asosiy yo’nalishlari. Axolini oziq-ovqat bilan ta’minlash insoniyat oldida turgan muammolarning markaziy qismini tashkil qiladi. Oziq-ovqat maxsulotlarini yetishtirish va iste’mol qilish nafaqat tabiiy omillarga bog’liq bo’libgina qolmay, balki mamlakatlar va rayonlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasi, xo’jalik ixtisoslashuvi, xududlarni o’zlashtirilganlik darajasi, ya’ni ishlab chiqarish kuchlarining taraqqiyoti bilan xam bog’liqdir. Oziq-ovqat maxsulotlarining sifati, oziq-ovqat ratsionida muxim o’rin tutadi. CHunki, xayotning asosini tashkil qiluvchi oqsil chorvachilik maxsulotlari (go’sht, sut va tuxum) orqali iste’mol qilinadi. Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda axoli oziq-ovqat ratsionining 1/3 qismi chorvachilik maxsulotlari xissasiga to’g’ri kelgani xolda, qolgan mintaqalarda 1/10 qismini tashkil etadi, xolos. Oqsil, yog'lar va uglevodlardagi kishining kunlik ehtiyojlari jismoniy mehnatning og'irligiga, jins va yoshning og'irligiga bog'liq. Oziq-ovqat va energiya (1968) fiziologik ehtiyojlarning tavsiya etilgan qiymatlariga ko'ra, oqsillarga ehtiyoj 96-108 g, yog'lar - 84-120, uglevodlar - 406- Kuniga 440 gramm.2015 yilda aholi aholisida proteinning amaldagi hozir bo'lishi fiziologik jihatdan, 19.4-31.4, Uglevodlar - 86,4-120,4 gramm.Oziq-ovqat maxsulotlarining energiya quvvati to’yimliligi (kaloriyaliligi) bilan o’lchanadi. Dunyo bo’yicha oziq-ovqat maxsulotlarining tuyimlilik darajasi ko’rsatkichi sutkasiga o’rtacha 2400 kkal (FAO me’yori bo’yicha) deb belgilangan bo’lsada, mutaxassislar uni 2700-2800, xatto 3300 kkal deb xisoblaydilar. AQSHda 1995 yil e’lon qilingan, ma’lumotga ko’ra sog’lom ovqatlanish me’yori ishlamaydigan ayollar uchun 1600 kkal, faol mexnatda band erkaklar uchun 2800 kkal. Deb tavsiya qilinadi. Axolini oziq-ovqat maxsulotlari bilan ta’minlash muammosi iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda deyarli xal qilingan bo’lsa-da, yer sharining kata qismida XX asr 90-yillarida xam eng keskin muammo (1992 yil Somolidagi ocharchilik 1 mln.dan ortiq somaliliklarning xayotni olib ketdi) bo’lib qolmoqda. Oziq-ovqat muammosining keskinligi MDX xududidagi mamlakatlar uchun xam xarakterli jarayondir. To’yib ovqat yemaslik va yarim ochlik Afrika, Osiyo va Lotin Amerikasi uchun o’ziga xos «doimiy» muammo bo’lib qoldi. Jaxon axolisining oziq-ovqat maxsulotlari bilan yetarli ta’minlash, istiqbolli oziq-ovqat rejasini amalga oshirishning bir qator yo’nalishlari mavjud tabiiy va ijtimoiy-iqtisodiy omillardan oqilona foydalanishni, yangi resurslarni ishga solishni taqozo qiladi.
Oziq-ovqat resurslarini kengaytirishning birinchi yo’nalishi mavjud yer fondidan samarali foydalanishdir. Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasida qishloq xo’jaligini tashkil qilish iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar darajasiga ko’tarish, oziq-ovqat maxsulotlari tayyorlashni ko’paytirish imkonini beradi. Ikkinchi yo’nalish tropik va qurg’oqchil mintaqalarda melioratsiya ishlarini amalga oshirish negizida asosiy qishloq xo’jalik maxsulotlari yetkazib beruvchi mintaqalarni barpo qilish bilan bog’liq. Uchinchi yo’nalish, nisbatan qoloq agrar iqtisodiyotga ega bo’lgan mamlakatlar va xududlarda ITI yutuqlaridan keng foydalanish va
agrosanoat integratsiyasini rivojlantirish asosida qishloq xo’jaligi samaradorligini ko’tarish yuqori unumli navlardan dexqonchilikda va maxsuldor xayvon turlaridan chorvachilikda foydalanish xamda qishloq xo’jaligini rivojlantirishning ekstensiv va intensiv shakllarini oqilona uyg’unlashtirish bilan bog’liqdir va Inson salomatligi, uning hayotining davomiyligi, sog'lom naslni ko'paytirish qobiliyati ovqatlanish sifatiga bog'liq.
Dunyodagi oziq-ovqat muammosi bir vaqtning o'zida undagi odamning paydo bo'lishi bilan bir vaqtning o'zida paydo bo'lib, uning o'lchamlari va xususiyatlarini globalga aylantirdi. Oziq-ovqat muammosi so'zning keng ma'noda, odatda, yakka mamlakatlarda va butun dunyoda oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish, almashish va iste'mol qilishdir. Tor ma'noda oziq-ovqat mahsulotlari, uning guruhlari va turli xil ijtimoiy sinflar bilan ta'minlash kabi tushunilishi kerak.
Oziq-ovqat muammolari - insoniyatning duch keladigan shoshilinch dunyodagi muammolar soniga kiritilgan. Bizning jamiyatimizda etarlicha ovqatlanmaslik va ochlikni yo'q qilish, qashshoqlikning yo'q qilinishi kabi global xususiyatga ega bo'lgan bunday dolzarb masalalarni hal qilish zarur bo’lib hisoblanadi. Mavjud hisob-kitoblarga ko'ra, och parhezda (kuniga 1000 kkal / kuniga kam / kuniga kam), sayyorada 850 milliondan ortiq kishi mavjud. Surunkali to'yib ovqatlanmaslik 1,5 milliard kishining azob chekadi. Har yili ochlik oqibatlaridan 5 milliondan ortiq bola o'lishmoqda. Xalqaro ovoz ya'ni, uning qarorlariga binoan, yakka mamlakatlarning sa'y-harakatlari bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Qishloq xo'jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi va uning turli mamlakatlardagi rivojlanish darajasi turli madaniyatlar va ulardan foydalanish samaradorligi, tabiiy-iqlim sharoiti va moddiy-texnik va texnik vositalar etishtirish uchun mos keladigan turli madaniyatlarning mavjudligi ham tushuntiriladi. Ochlik muammosi aholining tez o'sishini kuchaytiradi. Ushbu mamlakatlar aholisi sayyora aholisiga va bularning barchasi bilan ular bilan global mahsulotlarning uchdan bir qismini iste'mol qiladilar. Bularning barchasida eng achinarli narsa shundaki, jon boshiga oziq-ovqat mahsulotlarini iste'mol qilishning buzilishi barqaror o'smoqda. Aholi sonining o'sishining natijasi - bu urbanizatsiyani kuchaytirish va kamera inqiloblarining o'sishi haydaladigan erlarni kamaytiradi. Bu yo'llar qurilishi, shaharlar, sanoat ob'ektlari qurilishi tomonidan bant qlinadi. Bundan tashqari, ularning ifloslanishi tufayli er qishloq xo'jaligi ehtiyojlari uchun erlar, ularning ifloslanishi, og'ir metallar, tuzlash, tuzlash, tuproq isitmasi yoki suv ta'siri ostida eroziyasi bo'lishi mumkin. Global oziq-ovqat muammosi nafaqat oziq-ovqat etishmaydi. siyosat, iqtisod va boshqa ishlarga ham yaqindan bog'liq. Sayyoradagi ochlik aholini o’shish soniga ta'sir qiluvchi muhim fakt, muammoni alohida davlatda hal qilishning iloji yo'q. Uning yechimi - bu ochlik varaqasi va mamlakatlarning keng qamrovli sa'y-harakatlariga ega bo'lib, hatto haddan tashqari iste'mol qilish va ushbu kasallik bilan bog'liq holda "kurash" ga o'tishga majbur bo'ladi.Katta qismida sodir bo'ladigan oziq-ovqat muammosi nafaqat taraqqiyotni yo’q qiladi, balki bu mamlakatlarda hali ham siyosiy va ijtimoiy beqarorlik manbai hisoblanadi. Ochlikni yo'q qilish - bu odamlar hayotining boshqa sohalariga zarar etkazmaslik uchun oziq-ovqat mahsulotlarini sotib olishlari mumkin bo'lgan oziq-ovqat mahsulotlarini yaratadi: ta'lim, sog'liqni saqlash, madaniy rivojlanish va boshqa sohalarga ham yordam beradi.
Oziq-ovqat muammosi - bu hal qilingan savol. Zamonaviy fan erlarning unumdorligi, selektsiya va genetikadan (chorvachilik va qishloq xo'jaligida), dengiz va okeanlarning biologik resurslaridan foydalanish uchun oziq-ovqat mahsulotlarini ko'paytirish uchun katta imkoniyatlarga ega.
Aholini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi strategiyasini rejalashtirishda ijtimoiy me'yorlar, jinsiy guruhlar va aholining daromadlari hisobga olinishi kerak. Shu bilan birga, mintaqaviy hokimiyat va qishloq xo'jaligi korxonalarining sa'y-harakatlari quyidagilarga yo'naltirilishi kerak: aholining xarid energiyasini oshirish; Qishloq xo'jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytiradigan qishloq xo'jaligi ishlab chiqaruvchilari uchun soliq yukini kamaytirish; Muvozanatli oziq-ovqat mahsulotlarini sotib olish bozorini yaratish ; qishloq xo'jaligi va sanoat mahsulotlari va dori-darmonlarni taqsimlash to'g'risidagi qonunlarni to’g’irlash ; qishloqlarning madaniyati, ta'lim, kadrlar va ijtimoiy ta'minot darajasini oshirish; Mahsulotlarni sotish uchun qulay sharoitlar yaratib, qishloq ishlab chiqaruvchilarga barqaror davlat buyurtmalarini rejalashtirish.Davlat va uning individual mintaqalarida oziq-ovqat xavfsizligi muammosi ilgari surish va hozirgi kunda uning oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish va import qilish va hududlarni to'liq ta'minlash uchun, shuningdek, uni va imkoniyatlarni to'liq ta'minlash uchun sharoitlar yaratish lozim. Bu faqat haddan tashqari Jamiyatning barcha a'zolarini oziq-ovqat va sifat normalariga muvofiq ravishda oziq-ovqat mahsulotlarining barcha turlari bilan ta'minlash jarayonida, davlatning barcha a'zolarini oziq-ovqat xavfsizligini hisobga olgan holda, davlat oziq-ovqatdan foydalanishning mavjudligi, barqarorligi va samaradorligini kafolatlashi kerak . Viloyatlar aholisining oziq-ovqat ta'minoti murakkab, ko'p o'lchovli hodisa bo'lib, iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy tomonlar bir vaqtning o'zida birlashtiriladi. maqsad - Sanoat mintaqasi aholisining oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlash va uni takomillashtirish bo'yicha takliflarni ishlab chiqish.Oziq-ovqat ta'minoti muammosini tavsiflovchi, yakka tartibdagi kunlik dietaning aniq darajasiga qarab, odatiy oziq-ovqat mahsulotlarini ajratish kerak: oziq-ovqat muammosining haddan tashqari namoyishi; Epidemik ochlik, bu qurg'oqchilik, toshqinlar va boshqa kutilmagan hodisalarning oqibatidir; Vazifa tadqiqotlari Bu sanoat mintaqasi aholisining oziq-ovqat xavfsizligining o'ziga xos xususiyatlarini o'rganish, oziq-ovqat iste'moli ta'siriga ta'sir qiluvchi omillarni aniqlash. Qiyosiy va iqtisodiy tahlil va statistik tahlilar olib borilishi lozim bo’ladi .