1. Kambagʻallikning mohiyati va vujudga kelish sabablari. Oziq-ovqat va demografik muammolarning mohiyati va ularga taʼsir qiluvchi omillar

Xalqaro darajali baholash
Ko'p hollarda qashshoqlik tahlil qilinganda, qashshoqlik tarqalishining xalqaro mezonlarini, xususan, BMTning tavsiyalarini qo'llaydi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Taraqqiyot Dasturi 1990 yildan buyon, xalqaro taqqoslashlar uchun Jahon bankining mezonlari – xarid qobiliyati paritetining miqdori, AQSh dollari miqdorida qo'llaniladi.
Shunday qilib, aholi jon boshiga kuniga 1 dollardan kamroq iste`mol sarfi qashshoqlikni anglatadi. Karib dengizi uchun kuniga 2 dollar kambag'allik chegarasi qabul qilinadi, Sharqiy Evropa va MDH uchun – 4 AQSh dollari. Ba`zan bir kuniga 1; 2,15 va 4,3 dollar darajasi qo'llaniladi.
Jahon iqtisodiyotiga o'tish davrida bo'lgan mamlakatlarda qashshoqlik darajasini qiyoslash uchun, kambag'allik chegarasi AQShda bir kishi uchun kuniga 2,15 AQSh dollarini tashkil etadi. Ya`ni, chegarasi, oilaviy daromad oyiga har bir oila a`zosi uchun kamida 65 AQSh dollarini tashkil etadi.
Ukrainadan tashqari, MDHning aksariyat mamlakatlarida, minimal iste`mol qiymatlarining narxini hisoblash orqali, qashshoqlik chegarasini qurishda asos qilib olinadi. Belarusiyada kambag'allik chegarasi yashash uchun eng kam miqdordagi byudjet hisoblanadi.
Iste`mol savati– respublikada yuzaga kelgan muayyan shart-sharoit va xususiyatlarga tayangan holda, ma`lum bir vaqt mobaynida, insonning ma`lum funksional ehtiyojlariga javob beradigan, ilmiy jihatdan asoslangan tovar va xizmatlar majmuidir. Iste`mol savatini yaratishda uning vakillik tamoyilidan foydalaniladi; unda mavjud bo'lgan imtiyozlar va xizmatlar insonning normal hayoti uchun zarur bo'lgan barcha iste`mol majmualarini ifodalaydi.
Iste`mol savatchasi quyidagi mahsulot va xizmatlarni o'z ichiga oladi:
-Oziqlantirish;
– Kiyim, choyshab, poyabzal;
– Dori-darmonlar, sanitariya-gigiena vositalari;
– Mebelь, madaniy – maishiy va xo'jalikda foydalaniladigan buyumlar;
– Uy-joy va kommunal xizmatlar;
– Madaniy-ma`rifiy tadbirlar va dam olish;
– Maishiy xizmatlar, transport, aloqa;
– Bolalarni maktabgacha ta`lim muassasalari uchun xarajatlar;
– To'lovlar va majburiy badallar.
Iste`mol savatlarini baholash uchun tovarlar va xizmatlarning o'rtacha narxi har qanday savdo tovarlarini: chakana, individual, qishloq xo'jaligi mahsulotlari bozorida savdoni hisobga olgan holda qo'llaniladi. Savdo-sotiqda biror tovar bo'lmagan taqdirda, uning narxi muqobil savdo turlari bilan harid qilinishi mumkin bo'lgan narxlarni hisobga oladi.