1-қисм. Тўртламчи давр геологиясини илмий асослари, ўрганиш усуллари ва фойдали қазилмалари

Сутэмизувчилар фаунаси. Сутэмизувчилар фаунасини ўрганишнинг жозибадорлиги қуйидагилар билан тушунтирилади:

1) контенентал ётқизиқларида суякли қолдиқларнинг кенг тарқалишлари билан; 2) топилмаларни музлик ётқизиқларининг тарқалиш худудларидан жануброқда тез-тез учрашлари билан; 3) турли геологик-геоморфологик шароитларда ётишлари билан; 4) фауналар қолдиқларини турли табиий областларида иштирок этиши билан; 5) турли фаунистик мажмуаларни мухим даражадаги эволюцион ўзгаришлари билан.
Сутэмизувчилар фаунаси учун қуйидаги тадқиқот усуллари ажратилади:
Маммологик – йирик сутэмизувчиларнинг қадимий қолдиқларини ўрганиш. Йирик сутэмизувчиларнинг қадимий қолдиқлари –суяклар, тишлар, шохлар –нисбатан кам учрайди. Яхлит қовурга суякларни ва суякли қатлам деб аталувчи – суякларни тўпламлари айниқса қимматли топилма бўлиб хизмат қиладилар. Охиргилари йирик дарёларнинг аллювийларида, баъзан кўл ётқизиқларида бўлиши мумкин. Шунингдек суякларни тўпламлари ғорларда, қадимий одамларни турар-жойларида бўлади. Айрим топилмалар- кўпинча суяклар – деллювийда, лёссларда, торфликларда, асфальтга хос ва кирли (ер юзасига қуйилиб чиққан кам смолалали метан ёки метанли-нефтли нефтнинг субаэрал ўзхгариш махсули) линзаларда учрайди. Шунингдек, қолиқларни қайта ётқизиқлари ҳам кузатилади, масалан, қироқни ювилишида улар тўпланувчи дарёнинг оқимининг сохил йўллари.
Бутун, яхлит бўлган суякларнинг топилмалари торфликларга мансуб, кўп йиллик музликларда эса ҳайвонларни музлаган танаси топилади. Алохида топилмалар делювийда, лёссларда, торфликларда, асфальтга хос ёки кирли линзаларда учрайди.
Микротериофаунистик – майда сутэмизувчиларни ўрганиш (кемирувчилар, ҳашоратлар ва б.). Бу қолдиқлар, йирик ҳайвонларни суякларига қараганда таққослаб бўлмас даражада тез-тез учрайди ва ўша турдаги ётқизиқларга тегишли. Ўлчамларини кичиклиги туфайли улар тез бузиладилар, шунинг фоссилийларни сақланишлари одатда паст даражаларда. Ўрганишга яроқли энг катта миқдорларда, эмал қоплами туфайли сақланиб қолган тишчалар тақдим этилади.