1. iqtisodiyotga kirish

1.3. Takror ishlab chiqarish va iqtisodiy resurslar

Har qanday jamiyatning pirovard maqsadi o‘z a’zolarining ehtiyojlarini ne’matlarda (tovar va xizmatlarda) to‘laroq qondirishdan iborat. Tovar va xizmatlar real hayotda tayyor holatda mavjud emas, shu bois, jamiyat o‘z ixtiyoridagi resurslardan foydalangan holda, ishlab chiqarish jarayonini tashkil etadi va mavjud ehtiyojlarni qondirish uchun zarur bo‘lgan iqtisodiy ne’matlarni (tovar va xizmatlarni) ishlab chiqaradi. Bu jarayonning ro‘y berishini ta’minlash uchun insonlar iqtisodiy faoliyat bilan shug‘ullanishlari shart.

Iqtisodiyot doirasida moddiy boyliklarni, ya’ni jamiyat uchun zarur bo‘lgan ne’matlarni ( tovar va xizmatlarni) takror ishlab chiqarish jarayoni ro‘y beradi. Ishlab chiqarish bir marta ro‘y berib to‘xtab qolmaydi, balki doimo uzluksiz davom etadi. Aynan ishlab chiqarish jarayonining doimo uzluksiz qaytarib turilishiga takror ishlab chiqarish jarayoni deyiladi. Tovarlar, xizmatlar va resurslarning harakati bo‘yicha takror ishlab chiqarish - ishlab chiqarish, ayirboshlash, taqsimlash va iste’mol qilish jarayonlarining birligidan iboratdir.

Insonlarni iqtisodiy faoliyatining boshlang‘ich nuqtasi ishlab chiqarishdir. Ishlab chiqarish bu ne’matlarni yaratish jarayonidir. Biror bir ne’matni ishlab chiqarish uchun resurslar, ya’ni ishchi kuchi , ishlab chiqarish qurollari, xomashyo bo‘lishi zarur, ular texnologiyalar yordamida birikib ishlab chiqarish jarayoni ro‘y beradi, natijada esa ne’matlar yaratiladi.

Takror ishlab chiqarish jarayonining taqsimlash bosqichida birinchidan, ijtimoiy ishlab chiqarish natijalari ( mahsulot), ikkinchidan esa, resurslar yoki ishlab chiqarish omillari taqsimlanadi. Bozor iqtisodiyotida yaratilgan tovar va xizmatlar individlarning daromadlariga qarab taqsimlanadi. Resurslarni taqsimlash esa, jamiyatda mavjud mulkchilik institutiga bog‘liqdir, chunki ishlab chiqarish omillari mulk egalariga tegishlidir. Bozor iqtisodiyotida resurslar narx mexanizmi yordamida taqsimlanadi.