1. iqtisodiyotga kirish

Joriy operatsiyalar bo‘yicha saldo - bu joriy to‘lov balansi qoldig‘i; mamlakat iqtisodiyoti uchun eng muhim ahamiyatga va nisbatan sekin o‘zgarib turadigan moddalarni ifodalaydi. Boshqa moddalar bilan muvozanatlashishi mumkin.
Kapitallar oqimlari saldosi - buning hisobiga, qoida tariqasida, joriy to‘lov balansining salbiy saldosi qoplanadi. Joriy to‘lov balansi ijobiy bo‘lgan taqdirda, mamlakatga kapital importi uning mamlakat eksportidan kam bo‘lishi mumkin.
Rasmiy zaxiralar balansi saldosi - yakuniy balans saldosi, uning tarkibiga savdo balansi, joriy operatsiyalar balansi va kapital oqimining balansi kiradi, zaxiralarning umumiy o‘zgarishi bundan mustasno. Yakuniy balansni hisoblashda favqulodda moliyalashtirish (to‘lov balansi defitsitini yumshatish bo‘yicha operatsiyalar, to‘lovlarni kechiktirish va h.k.) va chet el davlat organlarining valyuta zaxiralaridagi majburiyatlari (davlatning xorijiy banklardagi depozitlarini sotib olish, chet el qimmatli qog‘ozlarini sotish) hisobga olinmaydi. XVF ba’zan shunday qiladi. To‘lov balansining yakuniy moddasi davlatning rasmiy zaxiralarining o‘zgarishi hisoblanadi. Gap shundaki, joriy operatsiyalar balansi va kapital balansi bir-birini muvozanatlashtirishi kerak, ammo aslida ko‘pincha defitsit yoki profitsit mavjud bo‘ladi.
To‘lov balansini mamlakatning xorijiy davlatlarga nisbatan talablari va majburiyatlarini ifodalovchi hisoblangan to‘lov balansidan farqlash zarur. Ushbu talablar va majburiyatlarga davlat (oltin, valyuta va boshqalar) va xususiy aktivlar, to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar, olingan va berilgan kreditlar, moliyaviy va moliyaviy bo‘lmagan korporatsiyalarning majburiyatlari kiradi. To‘lov balansidan farqli o‘laroq, hisoblangan to‘lov balansiga to‘lovlar amalga oshirilmagan boshqa davlatlarga nisbatan barcha talablar va majburiyatlar kiradi.
To‘lov balansi davlat tomonidan tartibga solinadigan ob’ektlardan biridir. To‘lov balansini davlat tomonidan tartibga solish - bu uning asosiy moddalarini shakllantirishga qaratilgan iqtisodiy, shu jumladan valyuta, moliyaviy, pul-kredit tadbirlari majmuidir.
To‘lov balansini tartibga solishning davlatlararo vositalariga quyidagilar kiradi.
• eksport kreditlari shartlarini kelishish;
• ikki tomonlama hukumat kreditlari, «svop» shartnomalari bo‘yicha markaziy banklarning milliy valyutadagi qisqa muddatli o‘zaro qarzlari;
• xalqaro valyuta-moliya tashkilotlari, birinchi navbatda XVF kreditlari.