Mavzuning maqsadi.Rasmiy va norasmiy normalarni muvofiqlashtirishning zarurati,mohiyati,ko’rinishlari va ularning miqdorini aniqlovchi omillar haqida tushunchaga ega boʻlish va ularga qoʻyiladigan asosiy talablar haqida umumiy xulosa chiqarish.
Mavzuning ob'yekti-Rasmiy va norasmiy normalarni muvofiqlashtirishning zarurati va boshqa tarkibiy qismilarini parallel hisoblash tizimini tashkil etish
Ishning predmeti-Rasmiy va norasmiy normalarni muvofiqlashtirishning zarurati,tarkibiy qismilarini o`rganish mazmuni, shakl va usullarini to'liq o'rganish va mohiyatini ochib berish.
Mavzuni oʻrganish vazifalari:
-Mavzuga oid pedagogik va metodik adabiyotlarni o’rganish va tahlil qilish;
- Mavzuga oid pedagogik va metodik adabiyotlarni tahlil qilish;
- Rasmiy va norasmiy normalarni muvofiqlashtirishning zaruratining moliyaviy – iqtisodiy nazariyasini rolini aniqlash.
-Hozirgi rasmiy va norasmiy normalarni muvofiqlashtirishning zaruratining yangi qirralarini topish.
1. Institut va norma tushunchalarining mohiyati.
Institutlar jamiyat hayotida muhim o`rin tutadi. Agar bir daqiqaga barcha institutlar yo`q bo`lib ketganligini tasavvur qiladigan bo`lsak, u holda tartibsizlik boshlanib ketib, bu o`z navbatida abadiy davom etmas edi. Chunki insonlarning o`z hayotini tartibga keltirishga urinishlari yangi institutlarning paydo bo`lishiga olib kelgan bo`lar edi.Institutlar tabiatini yanada chuqurroq tahlil qilish global xususiyatlarga ega bo`lgan qator savollarga, xususan, nima uchun bozorlar ishlaydi yoki ishlamaydi? Iqtisodiy siyosatning u yoki bu tadbirlari nima uchun samarali yoki samarasiz bo`ldi? Iqtisodiyotdagi qaysi o`zgarishlar ichki sabablarga ko`ra yohud hukumatning u yoki bu qarori tufayli yuzaga keldi, degan savolga javob berish imkonini beradi.
Institutlar o`zi nima? Turli davrlar tadqiqotchilari institutlar mohiyatini va ularning faoliyat ko`rsatish mexanizmini yoritvchi bir necha tariflarni asoslashgan. Institutlarni T.Veblen quyidagicha tariflagan:Institutlar bu insonlar ularga amal qilgan holda turmush kechiradigan odatiy tafakkur tarzi yoki Institutlar bu o`tmishda sodir bo`lgan jarayonlar natijasi bo`lib, ular o`tmish sharoitlariga moslashgan va, o`z navbatida, hozirgi vaqt talablariga to`liq moslashmagan.
Ye.Erdvard tomonidan Institutlar bu ko`plab individuumlar ulardan hamma joyda va har kuni foydalanadigan va asosan o`zining noyobligi bilan tavsiflanadigan ijtimoiy nematlar. Institutlar almashuv jarayonini soddalashtiradi. Ular qarorlar qabul qilish jarayonining yakka tartibdagi qarorlarni ijobiy qarorlarga aylantiruvchi ajralmas qismi,deya tariflangan.J.Xodjsonning tariflashicha Institutlar anana, urf-odat yoki qonunchilik cheklovi orqali uzoq muddatli va barqaror hulq-atvor namunalarining yaratilishiga olib keluvchi ijtimoiy tashkilot.Institutlarni ko`z bilan ko`rib, ularni jismonan his etib yoki o`lchab bo`lmaydi. Bu inson ongi bilan yaratilgan o`ziga xos konstruksiyalar, ko`zga ko`rinmaydigan mexanizmlardir. Institutlar insonlarning muayyan jamoasiga xos bo`lgan tafakkur tarzini aks ettiradi.
Institutlarning yana boshqa bir tarifi B.Z.Milner tomonidan D.Nort yozgan so`zboshishida keltirilgan: institutlar bu insonlar tomonidan ishlab chiqilgan cheklovlar hamda ularning o`zaro hamkorligini tarkiblashtiruvchi majburlash omillari. Bularning barchasi birgalikda jamiyat va iqtisodiyotning undovchi tarkibini hosil qiladi.Yuqorida keltirilgan tariflar institutlarning asosiy xususiyatlarini qamrab olgan holda, ularning asosiy funksiyalarini hamda rivojlanish qonunlarini aks ettiradi hamda jamiyatni rivojlantirish uchun institutlarning muhimligini takidlaydi. Yuqorida ko`rsatilgan barcha holatlarni umumlashtirgan holda, institutsionalizmning hozirgi zamon talqinlariga asosan institutlarni quyidagicha tariflash mumkin:
Do'stlaringiz bilan baham: |