1. Fanning mohiyati. Fan


Nazariy tadqiqot, uning asosiy bosqichlari



Download 96,88 Kb.
bet22/36
Sana23.02.2022
Hajmi96,88 Kb.
#161430
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   36
Bog'liq
1. Fanning mohiyati. Fan

32.Nazariy tadqiqot, uning asosiy bosqichlari.
Ilmiy bilishning nazariy darajasi – ilm-fan yordamida to’plangan bilimlar asosida olamdagi narsa va hodisalarning mohiyatini aks ettirishga qaratilgandir. Empirik bilish kishilarning olam haqidagi kundalik, sodda bilimlariga asoslangan bo’lsa, nazariy bilish esa olam haqidagi falsafiy ahamiyatga ega bo’lgan umumiy tasavvurlarga asoslanadi. Shuning uchun ham kishilar olamdagi narsa va hodisalar haqida chuqur va mukammal bilimlarga ega bo’ladilar. (J.Tulenov. Dialektika nazariyasi. –T.: “O`zbekiston”, 2001-y., 192-200-betlar.)
Nazariy bilish vazifasi – tadqiqot ob`ektining mohiyatini tushuntirish.
Nazariy bilish natijalari – qonun, nazariya, ta`limot, bashorat.
Nazariy bilish metodlari: fikriy eksperiment, tarixiylik va mantiqiylik, modellashtirish, gipotetik – deduktiv metod.

Nazariy tadqiqot ham bosqichma bosqich amalga oshiriladi.


Nazariy tadqiqotning I-bosqichi: Ob`ekt haqidagi dastlabki bilimlar qo`lga kiritiladi. Bu olam (tadqiqot ob`ekti)ning ilmiy manzarasida o`z ifodasini topadi.
Bu - ilmiy tamoyil, deb yuritiladi.
Nihoyat tadqiqot ob`ekti haqidagi ilmiy faraz ishlab chiqiladi.
Nazariy tadqiqotning II-bosqichida hosil qilingan asoslarga tayangan holda ob`ekt haqida ilmiy bilim – nazariya shakllantiriladi.
Nazariy tadqiqotning III-bosqichida qo`lga kiritilgan tamoyillar asosida tadqiqot ob`ektining mohiyati talqin qilinadi.


33.Empirik tadqiqot metodlari. Kuzatish. Eksperiment. Analiz. Sintez. Turkumlash.
Академик Ж.Туленов фикрича, эмпирик тадкикот жараёни уч боскичдан иборат. Бу эмпирик тадкикотнинг
Iбоскичи II боскичи III боскичи
Эмпирик тадкикотнинг биринчи боскичи: Бу боскичда аввало тадкикот объекта юзасидан кузатув ва эксперимент утказиш назарда тутилади. Бу куйидаги гаргибда амалга оширилади.
Эксперимент режасини ишлаб чикиш ва унга тайёргарлик. Тажрибани амалга ошириш. Тажриба натижаларини дастлабки ишловдан утказиш. Эксперимент натижаларини ^рганиш.
Тажриба натижалари илмий тушунчалар, махсус терминлар ёки математик формулалар тарзида ифодаланади. Уларнинг чинлиги кайта тажриба утказиш оркали аникланади.
Эмпирик тадкикотнинг иккинчи боскичи: Бу боскич тадкикот объектига хос хосса, хислатларни, объектив алока ва муносабатларни аниклаш, уларни муайян гурухларга ажратиш ва туркумлашга каратилган.
Бу боскичда анализ, синтез, туркумлаш, тизимга солиш методларидан фойдаланилади.
Тадкикот объектида олиб борилган кузатув, тажриба натижалари тахлил килинади, уларга хос белги, муносабатлар аникланади. Мухим ва мухим булмаган хислатлар ажратилади ва шу асосда муайян тизимга солинади, туркумларга ажратилади.
Анализ, синтез, туркумлаш турлича фанларда узига хос намоён булади. Масалан; химияда туркумлаш микдорий ва сифат тахлилига асосланади. Биологияда усимликлар ва хайвонлар; геологияда минераллар; тилшуносликда морфологик, синтактик, фонетик тахлил каби туркумлаш турлари мавжуд.
Туркумлаш барча сохалардаги илмий изланишларнинг мухим томонини ташкил этади. Туркумлаш объектив олам нарса ва х;одисалари орасидаги узаро алока ва муносабатлар ни нг ифодасидир. Туркумлаш билимнинг парса, ходисаларнинг, ташки хосса-хусусиятларидан мохиятга, конунларни билишга караб боришдаги мухим боскич хисобланади. Унда ходисалардаги баркарор алока ва муносабатлар ифодаланади.
Эмпирик тадкикотнинг учинчи боскичида нарса, ходисалар орасидаги ички алока ва муносабатлар аникланади, дастлабки эмпирик умумлашмалар хосил кил и над и. Бу боскичда илмий индукция методидан фойдаланилади. Бу метод 5фганилаётгаи объектга хос сабабий алока ва муносабатларни аниклашга каратилган. Нарса, ходисалардаги умумийлик, муайян ухшашлик, у ёки бу томонларнинг умумга хос лиги тyгрисида фикрнинг шаклланишига олиб келади. Бу индуктив хулосаларда уз ифодасини топади.

Download 96,88 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish