1.Epikalıq janrlardıń formaları tuwralı túsinik
2.Epikalıq janrdiń kishi formalari haqqında nelerdi bilesiz?
3. Epika, ańız, anekdot, gúrriń, novella haqqında pikirińiz?
4..Epikanıń ortasha formaları haqqında ilimpazlardıń kózqarasların aytıp beriń?
5. Roman, roman-diologiya, roman-trilogiya, roman-tetralogiya, memuar h.t.b.
1.Epika hám onıń janrlıq formaları. Epikaliq shiģarmaniń avtori geyde qaharman turmisindaģi bir halatti hám bir orindi, kartinani, yaģniy epizodliq kórinisti sáwlelendiriwi, geyde hár qiyli orinlardaģi hádiyselerdi yamasa uzaq waqitlar araliģin túsindiriwi, sholiw jasawi, keń planda súwretlewi múmkin. Epikanıń bunday erkinligi menen tek kino yamasa telekórsetiw básekelesiwi múmkin.
2.Epikaliq janrdiń kishi formasi ertek - xaliq awizeki dóretiwshiliginiń tiykarģı janrlariniń biri esaplanadı. Ertekler qara sóz yamasa qosıq formasinda, geyde bul ekewi aralasıp keliwi de múmkin. Erteklerdiń mazmuni ajayip hádiyseler, ya bolmasa turmisliq hádiyseler boliwi múmkin.
3Anekdot- qaraqalpaq adebiyattanıwında kúldirgi sozler dep te aytilip júr. Ótkir juwmaqqa iye, qisqa, qiziqli awizeki dóretpe. Anekdotlardiń jazba formalari da bar, olar avtorliq xarakterge iye bolip esaplanadi. Anekdotlar házil-dálkek, yumor-satiraliq temalardi óz ishine aladi. Sonliqtan da adebiyattaniwda oniń variantlari júdá kóp.
Gúrriń- epikaliq túrge tiyisli kólemi kishi janr bolģanliqtan oni epikaniń kishi formalariniń biri, dep te ataydi. Gúrrińde súwretlengen waqiya mazmuni boyinsha epikaliq túrdiń roman, povest siyaqli janrlarinan pariqlanbaydi, biraq súwretlewdiń kólemi, syujeti hám kompoziciyasi jaģinan olardan ápiwayiliģi menen óziniń janr sipatindaģi ózgesheligin belgileydi.
Novella tuwralı túsinikler hár dáwirde hár qiyli boldi. Hátteki bir dáwirde jasaģan teoretiklerdiń de novella tuwrali kózqarasi hár qiyli bolģan. Novella degen sózdiń ózi italyansha sòz bolıp, novella-jańalıq degen maģananı bildiredi. Ol-forması úlken emes epikaliq bayanlawdan ibarat gúrrińge jaqın janr bolip esaplanadi. Novellaģa túsinik beriwlerde; novella hám gúrriń sinonimler degen túsinikler de berilgen. Máselege bunday jantasıwdıń tamırlari qisqa "gúrrińniń" tek ģana bir túri jasap turģan dáwirlerdegi kózqaraslarģa barıp tireledi. Máselen italyan renessanisiniń gúlleniw dáwirinde novellanıń qatarında gúrriń ele joq edi, ol zamanlarda ele toliq rawajlanbaģan formalari ģana bar edi.
4.Povest ortasha kólemli prozaliq janr, ádebiyattanıwda epikaliq túrdiń ortasha formasi dep te ataydi. Povestlerdiń prozaliq janrlardiń basqa túrlerinen ayirmashiliģi hám ózine tán belgileri haqqinda ádebiyattaniwda túrlishe pikirler ushirasadi
Poema poeziyalıq formadaģı úlken kólemli liro-epikaliq janr bolıp esaplanadı. Poemanıń ózine tán ózgesheligi bayan etilip atirģan epikalıq waqiyani lirikalıq qaharman qatnasi arqali sáwlelendiriwden ibarat. Proza tilinde bayanlanģan shiģarmalarģa qaraģanda poemada syujet anıq, ıqsham hám belgili dárejede dramatik halatlarģa bay bolip keledi. Qaraqalpaq ádebiyatindaģı I.Yusupov, T.Matmuratov, J.Izbasqanov sıyaqli dóretiwshilerdiń poemalari xaliqqa keńnen beligili
5.Roman iri kólemli prozaliq shıģarma bolip, onıń tiykarģı belgileri insan ómirin pútkil quramalılıģı menen bir tárepleme hám toliq sawlelendiriwden qatnasiwshi qaharmanlar taģdirin súwretlewshi kóp qatlamli syujetke iye bolwinan ibarat. Bul xarakterli belgiler roman janriniń janriniń rawajlaniwiniń túrli basqishlarinda túrlishe kóriniske iye boladı. Soniń menen roman janri dáslepki payda bolģan waqitlarinda sheklengen obyekt kóleminde dóretilgen bolsa, onıń rawajlaniw basqishinda adamlardıń sana seziminin ósiwi, qorshaģan ortalıqtı tereńirek túsiniwi natiyjesinde boladi.
Memuar (frans. memoire — yad, estelik), yadnama, estelik — real waqıya hádiseler qatnasıwshısı yamasa guwasınıń ótken zaman haqqındaǵı yad shıǵarması. Memuar ushın waqıyanıń birinshi shaxs atınan bayanlainishi, waqıyalar hám faktik materiallardıń kópligi, mu-allifning suwret ob'yektiga sub'yektiv munasábetiniń ayriqsha formada kórinetuǵın bolıwı xarakterli bolıp tabıladı
Do'stlaringiz bilan baham: |