1. Endogen geologiyalik protsessler. Magmatizm intruziv xam effuziv magmatizmi xaqqinda

Platforma qoplamasi - platformalarning jokarı qurilma kabatı, tiykarınan cho’kindi jinslardan kuraushı topgan, kristallashgan (qadimgi platformalarda) yamasa bulrmalangan (yosh platformalarda) asos ustida yotadi. Ba'zan qoplama tarkibida magmalık maxsulotlar uchraydi. Platforma qoplamasining metamorfizmga uchramagan jinslari deyarli gorizontal xolda yotadi; u platforma tiykarıda keskin nomuvofiqlik xam stratigrafik tanaffus orqali ajraladi. Jas platformalarda tanaffus xamqti uncha uzoq emas. Ko’pincha platforma tiykarı xam qoplama orasida oraliq kompleks jinslari yotadi, bul ba'zi bir yosh platformalarga ayniqsa xos.
Geosinklinal - tektonikalıka xam umuman geologiyaning tiykargı tushunchalaridan biri. Olimlarning qayd qilishicha, geosinklinal turlari ko’p xam xilma-xildir: Parageosinklinal, ortoyegsinklinal, evgeosinklinal, miogeosinklinal, xam baskalar. Xozirgi uakıtta geosinklinal tushunchasining umumiy, ko’pchilik tadqiqotchilar qabull qilgan yamasa tan olgan ta'rifi yuq. Geosinklinal-jer kabatının eng xarakatchan, yoriqlarga boy, yotqiziqlar katta qalinlikka (15-20 km) ega bo’lgan qismi. Geosinklinalning tiykargı xususiyatlaridan biri-uning rivoj-lanishida turli bosqichlarning mavjudligi. Geosinklinal dastlabki bosqichida keng, chuqur teniz xavzalarida shakllanadi, olardın ichida ayrim ko’tarilmalar, urtaliq massiv xam suv osti bazalt vulkanlari paydo bo’ladi. O’rta bosqichda qayt qilingan xavzalar o’rnini ko’tarilmalar egallaydi. Geosinklinal bosqichining so’ngi bosqichida esa umumiy ko’tarilish sodir bo’ladi, ko’pchilik bulkilmalar tutashadi. Ol protsessler natijasida ular bulrmali tau ’ inshoatlariga aylanadi. Keyingi yillarda litosfer a plitalarining tektonikalıkasi goyasining rauajlanıui munosabati menen geosinklinalga yangicha ta'rif berilmoqda. Ol goyaga tiykarınan geosinklinal litosfera plitalarining o’zaro to’qnashgan joyi bo’lib, u jer da geosinklinal protsessi kechadi. Bul protsess surilayotgan okean plitasining suvsizlanishi xam qayta eriui xisobiga xamda magmalık qayta o’zgarish, metamorfizm xam to’qnashayotgan plitalar ol qismlarining shakl o’zgartirishi esesine kontinental jer kabatının paydo bo’lishida ifodalanadi.
Ozlestiriu sorauları:
1. Jerdin` tiiykarg`i geostrukturalari kanday?
2. Geosinklinal degenim ne?
3.Platforma degenim ne?
4.Litosfyerada neshe tektonikalikalik plitalar bar?

Tiykargı adebiyatlar xam okıu kollanbalar
1.Qurbonov A. S.- Geologiya «O’qituvchi» 1992 yil.
Qo’shimcha adabiyotlar
1.Islomov O.I. SHaraxmedov SH. Ol mumiy geologiya. Toshkent, 1971
2.Alison A., Palmer D. Geologiya .M., 1988

Sabaktın informasialık-metodikalık ta’minoti quyidagilardan iborat:
1. www. tdpu. uz
2. www. pedagog. uz
3. www. Ziyonet. Oluz