1-Әмелий жумыс Топырақ жумысларының тийкарғы түрлери. Суўғарыў каналын қурыў жумыслары

W=(b + mh)h 1му, м³

бул жерде: b- канал ултанының кеңлиги, м.

m - канал қаптал қыялық коэффиценти;
h- каналдың тереңлиги, м.
Егер канал кесе-кесиминде ҳәр түрли грунт қатламлары болса, ол жағдайда салыстырма ҳәм толық көлемлер төмендеги формулалар жәрдеминде есапланады

• 
  Биринши қатлам ушын
  

W₁=(b + mh₁)h₁1му, м³

V₁=W₁L; м³

• 
  Екинши қатлам ушын
  

W₂=(b +2 mh₁+mh₂)h₂1му, м³

V₂=W₂L; м³

бул жерде, W₁ ҳәм W₂ –ҳәр бир қатламның салыстырма көлеми, м³

V₁ ҳәм V₂ –ҳәр бир қатлам ушын толық көлем, м³.

Есаплаў нәтийжелери төмендегише тексерилип көриледи:

W=W₁+W₂; м³/1му

V=WL; м³

V=V₁+V₂ ; м³

көрсеткишлер нәтийжесиниң бир-бирине теңлиги, есаплаўлардың туўрылығын билдиреди.

Әдетте, экскаваторлар менен канал қазылғанда, жойбар өлшемлеринен 15-20 см қалдырып қазылады, буған себеп, шөмиш тислериниң изи, грунт табиий структурасын бузбастан ислеўге ҳәрекет қылыў ҳәмде қол күши яки арнаўлы тегислеўши шөмишсиз канал кесиминдеги натегисликлерди тегислеў имканияты жоқлығы. Соның ушын экскаватор қалдырып кеткен натегис қатлам, арнаўлы шөмиш тағып яки қол күши жәрдеминде тегисленеди.
Топырақ жумысларын орынлаўда қол күши менен әмелге асырылатуғын жумысларды есапка алып, талабаларды бул жумысларды шөлкемлестириў ҳәмде жойбарлаў менен таныстырыў мақсетинде, канал қаптал бетлерин ҳәм ултанын тегислеў көрип шығылады.
Қолда орынланатуғын жумыслар майданлары төмендегише анықланады:

V_қ.ж..=[b+2h (1+m²)] L; м²

Канал қаптал бетлериниң қурғақ бөлеги тегисленеди, егер есаплаў график жумыслары басланғыш мағлыўматларында жер асты суўының тереңлиги берилген болса, b=0 ҳәм h=h₂ деп қабыл қылынып, қол жумыслары көлеми төмендеги формула менен есапланады.

V қ.ж.₂=2 h₂ (1+m²)  L; м²

Кесе-кесимде ҳәр түрли грунтлар берилсе, қол жумыслары майданлары ҳәр қайсы қатлам ушын өз алдына табылады, яғный жоқарыдағы қатлам ушын

төменги қатлам ушын болса төмендегише табыладын:

Vқ.ж.₁=[b+2h₁²(1+m²)]L; м²

Қол жумысларының толық майданы (2.12) қатламдағы майданлар қосындысы менен салыстырылады.

Vқ.ж.= Vқ.ж₁+ Vқ.ж₂; м²

Жер асты суўының тереңлиги берилген болса,

Vқ.ж = Vқ.ж₂; м²

деп қабыл қылынады. Есаплаўлар нәтийжелери 1-кестеге жазылады.

Еслетпе: Егерде экскаватор қалдырып кеткен натегис қатлам арнаўлы шөмиш тағып тегисленетуғын болса, (2.9), (2.10), (2.11) формулалар жәрдеминде есапланып табылған нәтийжелер натегис қатлам қалыңлығына (t_т = 0,15-0,25 м) көбейтириледи ҳәм өлшем бирлиги м³ қылып алынады.