1. экономиканы модернизациялаў шараятында есап системасының орны ҳӘМ ӘҲмийети реже

2.Buxgalteriya esabinin` waziypalari
(Buxgalteriyali’q yesapti’n` maqseti, wazi’ypalari’ ha`m aldi’na qoyi’latug`i’n talaplar)
Buxgalteriyali’q yesapti’n` tiykarg`i’ maqseti mag`li’wmattan paydalani’wshi’lardi’ o`z waqti’nda toli’q ha`m ani’q finans ja`ne basqa da buxgalteriyali’q mag`li’wmatlar menen ta`miyinlew.
Buxgalteriyali’q yesapti’n` tiykarg`i’ wazi’ypalari’ to`mendegilerden ibarat:
-buxgalteriyali’q yesap schetlari’nda aktivlerdin` jag`dayi’ ha`m ha`reketi, menshik huqi’qlar ha`m minnetlemelerdin` jag`dayi’ haqqi’nda toli’q ha`m isenimli mag`li’wmatlardi’ qa`liplestiriw;
-na`tiyjeli basqari’w maqsetinde buxgalteriyali’q yesap mag`li’wmatlari’n uli’wmalasti’ri’w;
-finansli’q, sali’qqa tiyisli ha`m basqa da yesabatlardi’ du`ziwden ibarat.
Sonday-aq, buxgalteriyali’q yesap ka`rxana xojali’q xi’zmetin a`melge asi’ri’wda O`zbekstan Respublikasi’ ni’zamshi’li’g`i’na a`mel etiwi u`stinen qadag`alaw ornati’w, xojali’q xi’zmetinde unamsi’z na`tiyjelerdin` aldi’n ali’w ha`m oni’n` finans turaqli’li’g`i’n ta`miyinleytug`i’n ishki xojali’q mu`mkinshiliklerin tabi’wi’ za`ru`r.
Buxgalteriyali’q yesapti’n` birinshi wazi’ypasi’ ka`rxana basshi’lari’, sho`lkemlestiriwshileri, qatnasi’wshi’lari’ ha`m mu`lkdarlari’, investorlar, kreditorlar, qari’ydarlar ha`m basqa da mag`li’wmattan paydalani’wshi’lardi’n` ma`plerinen kelip shi’g`adi’. Buxgalteriya mag`li’wmatlari’ toli’q ha`m isenimli boli’wi’, yag`ni’y paydalani’wshi’larg`a xojali’q ju`rgiziwshi sub`ekt haqqi’nda oni’n` mu`lkleri, minnetlemeleri, jumi’s na`tiyjeleri haqqi’nda barli’q za`ru`r mag`li’wmatlardi’ usi’ni’wi’, demek ka`rxana administratsiyasi’ ha`m basqa da mag`li’wmattan paydalani’wshi’lar ushi’n paydali’ boli’wi’ lazi’m.
Ekinshi wazi’ypani’n` mazmuni’ sonnan ibarat, buxgalteriyali’q yesap sistemasi’nda ka`rxana finans-xojali’q xi’zmeti faktlerinin` O`zbekstan Respublikasi’ ni’zamshi’li’g`i’na sa`ykesligi u`stinen qadag`alaw ornati’w ushi’n mag`li’wmatlardi’ qa`liplestiriwi za`ru`r. Bunday mag`li’wmatlar xojali’q operatsiyalari’ni’n` maqsetke muwapi’qli’g`i’n, materialli’q, miynet ha`m finans resurslari’nan aqi’lli’ paydalani’wdi’ tasti’yi’qlawi’ lazi’m.
U`shinshi wazi’ypa ka`rxana xojali’q jumi’si’n basqari’wdi’n` na`tiyjeliligin artti’ri’wg`a qarati’lg`an.
Usi’ni’n` menen birge sha`rtnamalardi’n` ori’nlani’wi’, tejemlilikke a`mel etiwdi ha`m mu`lktin` saqlani’wi’n ta`miyinlewdi qadag`alaw yesapti’n` wazi’ypasi’na kiredi.
Sha`rtnama minnetlemelerinin` ori’nlani’wi’n qadag`alap bari’w buxgalteriyali’q yesap ta`repinen eki wazi’ypani’ ori’nlawda ko`rinedi. Birinshisi, buxgalteriyali’q yesap isbilermenlikti rawajlandi’ri’wdi’n` ag`i’mdag`i’ ha`m keleshektegi rejelerin du`ziw ushi’n za`ru`r da`slepki mag`li’wmatlardi’ beredi.
O`ytkeni, bazar konyukturasi’n, materialli’q, miynet ha`m finans resruslari’n yesapqa almay turi’p, haqi’yqi’y biznes-reje tapsi’rmalari’n du`ziw mu`mkin emes. Ekinshiden, sha`rtnama minnetlemelerin ori’nlaw ushi’n bir waqi’tti’n` o`zinde olardi’n` ori’nlani’wi’n qadag`alawdi’ sho`lkemlestiriw za`ru`r.
Islep shi’g`ari’lg`an o`nim, ori’nlang`an jumi’s ha`m ko`rsetilgen xi’zmetlerdin` o`zine tu`ser bahasi’n pa`seytiw, ka`rxanalarda ha`m oni’n` bo`limshelerinde o`ndiris na`tiyjeliligin asi’ri’w ha`m isbilermenlikti rawajlandi’ri’w buxgalteriyali’q yesapti’n` a`hmiyetli wazi’ypasi’ boli’p tabi’ladi’. Bul u`lken wazi’ypalardi’ tabi’sli’ a`melge asi’ri’w ka`rxanalardi’n` barli’q ishki mu`mkinshiliklerin tabi’w ha`m olardan na`tiyjeli paydalani’w, ekonomikali’q tejemlilikke a`mel etiw, o`ndiris zapaslari’n ha`m qa`rejetlerin o`z waqti’nda yesapqa ali’p bari’w menen ori’nlanadi’.
Soni’ atap ko`rsetiw kerek, buxgalteriyali’q yesap aldi’na qoyi’latug`i’n bul wazi’ypalar oni’n` tek xojali’q qarji’lari’ aktivleri ha`m qarji’lardi’n` derekleri (passivler), ha`m de xojali’q protsesslerin (ta`miynlew, o`ndiris, sati’w) dizimge ali’wshi’ ha`m mag`li’wmatlardi’ saqlawshi’ sistema ekenligin bildiredi. Oni’n` tiykarg`i’ maqseti-ka`rxana ekonomikasi’n basqaratug`i’n sistemani’ isenimli, tu`rli basqi’shlardag`i’ basqari’wshi’larg`a tu`sinikli ekonomikali’q yesap mag`li’wmatlari’ menen ta`miyinlewden ibarat.