1. Dunyoqarash subyektiv voqe’likni baholovchi qarorlar to‘plamidir. Atrof-olamni anglashga harakat qilish natijasi o‘laroq kelib chiqadi. Dunyoqarash diniy, falsafiy, ilmiy bo‘lishi mumkin. Dunyoqarash

Mafkura, uning jamiyat hayotidagi 
o’rni
. Kundalik xayotda 
biz «g’oya»
va 
«mafkura» tushunchalarini aksariyat
hollarda sinonimlar sifatida ishlatilayotganiga duch kelamiz. Agar jiddiy 
e’tibor
beriladigan 
bo’lsa,
bu ikki tushuncha
o’rtasida haqiqatan
muayyan yaqinlik borligiga ishonch hosil qilish mumkin. 
Biroq bu ularni aynanlashtirish uchun asos
bo’lolmasligini ta’kidlash
zarur. Nega?
Birinchidan, «
ideologiya»
tushunchasi 
ideya (g’oya) haqidagi
ta’limot, boshqacha aytganda 
«g’oyalar tizimi»
ma’nosini
anglatadi. Biz «ideologiya»ning sinonimi sifatida 
qo’llayotgan 
«mafkura» tushunchasida bunday 
o’zak
 
birligi va 
 
ushbu termining o’zida g’oyalar
tizimi ekanligi aniq 
bo’lmasa
-da, mafkura 
ham 
g’oyaviy
qarashlar tizimini ifodalab
kelishini 
ko’rsatish lozim.
Demak, mafkura u sinfiy, milliy yoki 
boshqa bir ko’rinishda chi
qmasin 
bir butun qarashlar,
g’oyalar
tizimi 
ekan, u g’oyaga nisbatan ham
mazmunan, ham hajman kengroq 
tushunchadir. 
Mafkura
(arab. 
— fikrlar majmui) — muayyan ijtimoiy guruh, qatlam, millat, jamiyat, 
davlatning manfaatlari, orzulari, maqsadlari ifodalangan qarashlar va ularni amalga oshirish tizimi. 
Unda manfaatlari ifodalanayotgan guruh va qatlamlarning oʻtmishi, bugungi kuni va istiqboli oʻz 
ifodasini topadi. M. har qanday jamiyat hayotida zarur. Insoniyat tarixida turli-tuman Mafkuralar 
boʻlgan. Turli xalqlar va ijtimoiy kuchlarning gʻoyaviy rahnamolari, mutafakkir va arboblari oʻzlarining 
manfaat va maqsadlaridan kelib chiqib mafkuraviy taʼlimot va dasturlar ishlab chiqqanlar. Har 
qanday Mafkuraviy jamiyatda yangi paydo boʻlgan ijtimoiysiyosiy kuchlarning talab-ehtiyojlari, 

---

maqsadlarini ifoda etuvchi yangi gʻoyaviy tizim si-fatida vujudga keladi va, asosan, qu-yidagi 
vazifalarni oʻz oldiga qoʻyadi: muayyan gʻoyani odamlarning ongiga va ruhiyatiga singdirish; 
aholining turli guruhlarini birlashtirish; koʻzlangan maqsad va niyatlarga erishish uchun odamlarni 
safarbar etish; ularni maʼnaviyruhiy ragʻbatlantirish; aholini, ayniqsa, yosh avlodni gʻoyaviy 
tarbiyalash va mafkuraviy immunitetni shakllantirish; boshqa mafkuraviy va gʻoyaviy taʼsirlardan 
himoya qil
ish va shahrik. M. muayyan falsafiy, diniy taʼlimotlar asosida yaratiladi, maʼlum ilmiy 
qarashlar, axloqiy tamoyillarga tayanadi.