1-dars sana: 9-sinf Mavzu: Molekular –kinetik nazariya haqida tushuncha Darsning maqsadi

Yangi mavzuning bayoni. Dastlab o‘qituvchi gaz molekulalarining tezligi haqida ma’lumot beradi va molekulalaming o'rtacha kvadrat tezligi formulasi keltirib chiqariladi.

Gaz molekulalarining o‘rtacha kvadratik tezlik fizik ma’nosi yana bir bor eslatiladi. Gaz molekulalarining tezligi turlicha bo‘lishi, ular bir- biridan katta farq qilishi ham mumkinligi, molekular-kinetik nazariyada har bir molekulaning tezligi bilan emas, balki o‘rtacha kvadratik tezligi bilan ish ko‘rilishi tushuntiriladi. 0‘rtacha kvadratik tezlikni hisoblash uchun awal har bir molekula tezligi kvadratlarining o‘rtachasi olinishi, so‘ngra undan kvadratik ildiz chiqarilishi aytiladi.

Ingliz fizigi Jeyms Maksvell tomonidan 1859-yilda molekulalaming tezliklari bo‘yicha taqsimot nazariyasini yaratganligi aytiladi va darslikdagi

12. 
    rasmdan taqsimot grafigi tushuntiriladi.
    

Molekulalar tezligini 1920-yilda nemis fizigi O. Shtern tajribada aniqlaganini aytib, tajriba bayon qilinadi va tezlik qanday aniqlanganligi batafsil tushuntiriladi.

0‘quvchilarga Shtem tajribasida aniqlangan tezlik molekular-kinetik nazariya asosida topilgan o‘rtacha kvadratik tezlikka (darslikdagi 7-§, (3) formula) yaqin ekanligi uqtiriladi.Shtem tajribasi nazariy yo‘l bilan topilgan (3) formula amalda o‘z tasdig‘ini topganligi aytiladi.Shu bilan birga, Maksvellning tezliklar taqsimoti to‘g‘riligi Shtem tajribasida isbotlab berilganligi uqtiriladi.

4.