1-Dars. Olingan bilimlar yuzasidan takrorlash

Savol va topshiriqlar

1. So'z tovush tomonidan tashqari yana nimaga ega bo'lishi kerak?

2. So'zning leksik ma'nosi deganda nimani tushunasiz?
3. So'zning grammatik ma'nosi nima?
4. Leksema va so'z nimasi bilan bir-biridan farq qiladi?
5. Bitta gap keltirib, uni so'zlarga ajrating, so'zlarning leksema qismini aniqlang.
50- mashq. So'zlardagi ichki ma'noviy farqlarni izohlab bering.
Boshqacha — o'zgacha — ajib — ajoyib — g'alati — g'aroyib — alomat — antiqa.
Tuzuk — durust — bir navi — yaxshi — zo'r — a'lo — gap yo'q — mixdek.
4-dars. METAFORA VA METONIMIYA HAM DA ULARNING USLUBIY XUSUSIYATLARI
METAFORA VA UNING USLUBIYATI

Nutqimizda eng keng tarqalgan ma'no ko'chish usuli metaforadir.

- Metafora (yunoncha metaphora — ko'chirish) bir predmet nomining boshqa predmet nomiga ular o'rtasidagi ma'lum o'xshashlik asosida ko'chishidir. Masalan, tandirning og'zi birikmasida og'iz so'zining ma'nosi odam yoki hayvon og'ziga tashqi o'xshashligi asosida vujudga kelgan. Narsa va hodisalar o'rtasidagi o'xshashlik turli asosda bo'lishi mumkin:
1. Ikki predmet o'rtasidagi shakliy o'xshashlik. Masalan, odam qulog'i va qozon qulog'i.
2. Ikki predmet qayerda joylashishi bo'yicha o'xshashlik. Masalan, itning dumi, samolyot dumi va boshqalar.
Nutq jarayonida metaforalardan o'rinli foydalanish nutqimizni ta'sirchan, jozibali qiladi. So'zlovchining badiiy-estetik qobiliyatini namoyon etadi.


62-mashq. Gaplarni o'qing, ko'chma ma'noda ishlatilgan so'zlarni toping va izohlang.
1. Bola onasining oldiga tushib, pildirab ketdi. (Oybek) 2. Otam yetimlarning boshini siladi. 3. Mungli kuy yurakni tirnar edi. 4. Soraxon qo'l siltab, onamning o'zlari ham urishqoqlar, dedi. (A.Qahhor) 5. Yo'lchining so'zlariga hayratlanib, chol yoqasini ushladi. (Oybek) 6. Bolalar yopishavergach, xaltani ochishga majbur bo'ldi-da, labini burib vaysay boshladi. (Oybek) 7. Kuyov qo'lini ko'ksiga qo'yib: «...ishoning, dada, Karomatni boshimga ko'taraman», dedi. (S. Ahmad) 8. O'shanda ham Yusuf amaki dadamni yolg'izlatmay, holidan xabar olib turgan. (H. Nazir) 9. Kuyov bo’lmay qaro yer bo'lgur na o'ligini ko'rsatadi, na tirigini. (A. Qahhor)