1-dars. Mavzu: atom tuzilishi. Atom tarkibidagi elektronlarni pog’ona va pog’onachalarda joylashuvi. Darsning maqsadi: Ta’limiy

Elektroliz so‘zi elektr toki ta’sirida parchalanish ma’nosini anglatadi. Elektroliz jarayonida elektr energiyasi hisobiga kimyoviy reaksiya amalga oshadi.

Elektroliz jarayoni nafaqat eritmada, balki, suyuqlanmada ham amalga oshishi mumkin. Ya’ni qattiq moddalarni yuqori harorat ta’sirida suyuq agregat holatga o‘tkazib elektroliz jarayonini amalga oshirish mumkin. Bunday elektroliz suyuqlanma elektrolizi deyiladi.

Suyuqlanma elektrolizida odatda oksid, ishqor va tuzlarning suyuqlanma- lari orqali elektr toki o‘tkaziladi.

Masalan, natriy xloridning suyuqlanmasiga (NaCl 801⁰C da suyuqlanadi) inert (ko‘mir) elektrodlar botirilsa va o‘zgarmas elektr toki o‘tkazilsa, u holda ionlar elektrodlarga: Na+ kationlari - katodga, Cl^- anionlari - anodga tomon harakatlanadi. Na+ ionlari katodga yetgandan keyin undan elektronlar oladi va qaytariladi:

Na+ + e~= Na

Xlorid ionlari Cl^- esa elektronlarni anodga berib oksidlanadi:

2Cl^- - 2^ = Cl₂

Natijada katodda natriy metali, anodda esa xlor ajralib chiqadi.

2. 
   Na+ + 2Cl - ^elektroliz > 2 Na + Cl2 yoki 2 NaCl 2 Na + Cl2
   

Bu qatorda vodorodni ham ko‘rishimiz mumkin. Bu qatorda metallarning aktivligi vodorodga nisbatan olingan. Vodoroddan o‘ng tomonda joylashgan metallar passiv metallar hisoblanadi. Vodoroddan chap tomonda joylashgan metallar vodoroddan aktiv hisoblanib, reaksiyada vodorodni o‘rnini egallashi mumkin. Vodoroddan chap tomonda turgan metallar ham o‘z navbatida 2 guruhga bo‘linadi: aktiv va o‘rtacha aktiv metallar.

Li, K, Ba, Sr, Ca, Na, Mg, Al, Zn, Cr, Fe, Cd, Co, Ni, Sn, Pb, H₂, Cu, Hg, Ag, Pt, Au

Aktiv metallar O'rtacha aktiv metallar Passiv metallar

Shunday qilib, bu qatordagi metallarni aktivligiga ko‘ra 3 guruhga bo‘lishimiz mumkin:

1. 
   Aktiv metallar (Li dan Al gacha);
   
2. 
   O‘rtacha aktiv metallar (Al dan H2 gacha);
   
3. 
   Passiv metallar (H2 dan o‘ngda joylashgan metallar).