1-dars Kimyoning asosiy tushunchalari

Moddaga xos xususiyatlar.
Rang,zichlik,agregat xolat (gaz,qattiq,suyuq),qaynash va suyuqlanish
temperaturasi,eruvchanligi,allotropik shakl ko’rinishi,xidi kabi xususiyatlar
Kimyoviy elementga xos xususiyatlar
Tartib raqam, NEM, oksidlanish darajasi, valentligi.
Sof modda-butun hajmi va tarkibi bo`yicha bir xil bo`lgan moddalar(toza modda)
Oddiy modda-1 xil element atomidan tashkil topgan moddalar(O 2 ;O 3 ;P 4 ;S 8 ;C)
Quyidagi metallmaslar har doim molekulyar holatda uchraydi va yoziladi(Avagadro
aniqlagan):
H 2 , N 2 , O 2 , F 2 , Cl 2 , Br 2 , J 2
1 element atomining bir necha oddiy modda hosil qilishi –allatropiya hodisasi deyiladi. Hosil
bo`lgan moddalar esa allatropik shakl ko`rinishlar deyiladi.
Allatropiya hodisasining 2ta sababi bor:
1)Molekuladagi atomlar sonining turlicha bo`lishi(O 2 va O 3 )
2)Turli xil kristall shakllarning hosil qilishi(olmos,grafit va karbin)
Uglerodning allatropik shakl ko`rinishlari – olmos, grafit, karbin, fullerin.
Oltingugurt allatropik shakl ko`rinishlari – rombik, plastik, kristall va amorf.
Foforning allatropik shakl ko`rinishlari – oq, qizil, qora fosfor.
Se,Te,Sn,As,Sb da ham allatropiya hodisasi kuzatiladi.
Metallar-barcha f va d elementlardan hosil bo`lgan moddalar va Be dan At ga tomon o`tkazilgan
diagonal chiziq pastidagi s va p elementlardan hosil bo`lgan moddalar.Qolgani metallmas(22ta)
Murakkab modda-turli xil element atomlaridan tashkil topgan moddalar:
H 2 O, H 2 SO 4 , CaCl 2 , K 3 [Fe(CN) 6 ]
Binar birikma- 2xil element atomidan iborat modda CO 2 , FeO, NaCl
Aralashma-2 yoki undan ortiq moddalar aralashmasi
Gomogen aralashma-aralashma tarkibidagi moddalar agregat holati 1 xil bo`ladi
1)Havo(N 2 +CO 2 +O 2 ) 2)barcha suyuq eritmalar (spirt+H 2 O;shakar+H 2 O) 3)Metall qotishmalari
Geterogen aralashma-turli xil agregat holatdagi yoki bir biri bilan aralashmaydigan bir xil
agregat holatli moddalar aralashmasi (chang, loyqa suv , gazli suv, sut+yog`)
Aralashmalarni tarkibiy qismlarga ajratish usullari:
1)tindirish, 4)kristallash
2)filtrlash, 5)dekontatsiya
3)bug`latish va distillash 6)xromatagrafiya