1. Buxgalteriyali’q esap schetlari’ haqqi’nda tu`sinik

3. Schetlardi’ klassifikatsiyalawdi’n` uli’wma qag`i’ydalari’
Ka`rxanalar o`z xojali’q jumi’si’nda qarji’lardi’ ha`m olardi’n` qurali’w dereklerin, xojali’q protsesslerin ha`m ju`z berip ati’rg`an tu`rli xojali’q operatsiyalari’n sa`wlelendiriw ushi’n buxgalteriyali’q esap schetlari’nan paydalanadi’. Bul schetlarda neler esapqa ali’ni’wi’, olar ja`rdeminde qanday uli’wmalasti’ri’wshi’ mag`li’wmatlar ali’w mu`mkinligin biliw usi’ schetlardan ka`rxanalar a`meliyati’nda tuwri’ paydalani’w ushi’n sha`rayat jarati’p beredi. Qollani’li’p ati’rg`an buxgalteriyali’q esap schetlari’ xojali’q qarji’lari’, olardi’n` qurali’w derekleri ha`m xojali’q protsesslerin toparlawdi’ ta`miyinlewi lazi’m. Schetlarda sa`wlelendirilgen jazi’wlar ja`rdeminde xojali’q protsesslerine a`meliy ta`sir ko`rsetiw ha`m olar u`stinen qadag`alawdi’ ornati’w ushi’n za`ru`r mag`li’wmatlar uli’wmalasti’ri’ladi’.
Buxgalteriyali’q esaptag`i’ schetlardi’n` ji’yi’ndi’si’ schetlar sistemasi’n quraydi’.
Buxgalteriyali’q esapti’n` schetlar sistemasi’n biliw barli’q schetlardi’ belgili bir ta`rtipte gruppalaw (klassifikatsiyalaw) ha`m bir topar schetlari’ni’n` ekonomikali’q mazmuni’n, olardi’n` belgileniwin ha`m du`ziliwin tu`siniw mu`mkinshiligin beredi. Buxgalteriyali’q esap schetlari’ni’n` klassifikatsiyalani’wi’ dep olardi’n` balansqa qatnasi’ ha`m toli’qli’q da`rejesine; sa`wlelendiriletug`i’n ko`rsetkishlerdin` ekonomikali’q mazmuni’na; ha`m de du`ziliwine ha`m belgileniwine qarap toparlarg`a birlestiriliwine ayti’ladi’. Bunday klassifikatsiyalawdi’n` negizinde buxgalteriyali’q esap predmetinin` ekonomikali’q mazmuni’, yag`ni’y xojali’q ju`rgiziwshi sub`ektler qarji’lari’ni’n` ken`eytilgen qa`yta o`ndiris protsesindegi tsiklli’q aylani’si’ jatadi’.
Schetlardi’ klassifikatsiyalaw to`mendegi maqsetlerdi go`zleydi:
1). schetti’n` mazmuni’n, funktsiyasi’ ha`m belgileniwi, oni’n` basqa schetlardan printsipial o`zgesheligin ha`m uli’wmali’g`i’n tu`sindiriw;
2). schetlardi’n` mazmuni’n, olardi’n` ekonomikali’q qa`liplesiwin ha`m kollani’li’wi’n u`yreniwdi an`satlasti’ri’w;
3). schetlar rejesin du`ziwde ja`rdem beredi.
Ha`zirgi waqi’tta qollani’li’p ati’rg`an buxgalteriyali’q esap schetlari’ni’n` klassifikatsiyalani’wi’ qarji’lar, derekler ha`m protsesslerdin` ekonomikali’q klassifikatsiyalani’wi’na tiykarlang`an boli’p, birden-bir boli’p esaplanadi’ ha`m schetlardi’n` mazmuni’, maqseti ha`m du`ziliw belgileri boyi’nsha du`zilgen.
Buxgalteriyali’q esap schetlari’ni’n` birden-bir klassifikatsiyalani’wi’ u`lken a`meliy a`hmietke ie. Ha`r bir schetti’n` ekonomikali’q mazmuni’n tu`siniwge ja`rdem berip, esapqa ali’natug`i’n ob`ektlerdi gruppalaw ushi’n schetlardan tuwri’ paydalani’wdi’ an`satlasti’radi’. Ha`r bir schetti’n` maqsetin, oni’n` funktsiyalari’ ha`m ko`rsetkishleri si’patlamasi’n ani’qlasti’ri’p, ol ku`ndelikli basshi’li’q etiw ha`m qadag`alaw ushi’n schetlardi’ tuwri’ qollani’wg`a ja`rdem beredi. Schetlardi’n` texnikali’q o`zgesheligin ha`m du`ziliw o`zgesheliklerin ashi’p berip, schetlardi’ olardi’n` du`ziliwi boyi’nsha tuwri’ ju`rgiziwdi ta`miyinleydi.