1-босқич магистратура талабалари учун аналитик кимёнинг танланган боблари фанидан маьруза конспекти. Мавзу: Спектрофотометрик ва фотометрик анализ методлари

Бугер-Ламберт-Бер қонунидан четланиш ҳоллари
Нур ютилиш қонуни кўп тажрибалар ўтказиш йўли билан текширилган ва қонун сифатида қарор топган. Лекин комплекс бирикмалар билан ишланганда амалда бу қонундан четланиш рўй беради. Бер қонуни фақат суюлтирилган эритмалар учун тўғри келади ва шунинг учун унинг ишлатилиш соҳаси бир оз чегараланган. Бу қонундан четланиш қуйидаги ҳолларда содир бўлади.
1). Аниқланаётган ион рангли бирикмага ўтказилса.
Me+R=MeR
Бунда Ме- аниқланаётган ион, кўпинча рангсиз ёки жуда оч рангга эга бўлади.
R-реагент, унинг ранги MeR рангидан фарқ қилади.
MeR-рангли бирикма.
Масалан, темир (III) ионини кучсиз сариқ рангда, роданид иони рангсиз, аммо темир роданиди комплекси тўқ қизил ранглидир. Бу реакция қайтар реакция бўлиб, MeR нинг диссоциланиш константасини қуйидагича ифодалаш мумкин.

бунда С-рангли MeR комплексининг концентрацияси
-MeR бирикмасининг диссоциланиш даражаси. Эритманинг ранг интенсивлиги рангли ва рангсиз заррачаларнинг нисбатига боғлиқ. Эритманинг умумий концентрациясининг ўзгариши бир вақтнинг ўзида бирикманинг диссоциланишига олиб келади. Натижада эритмани суюлтирилганда ёки концентрацияси оширилганда фотометриянинг асосий қонунидан четланиш содир бўлади.

2. 
   Рангли бирикмаларнинг кўпчилигида эритмада рH ўзгарганда, комплекснинг моляр сўндириш коэффициенти ўзгариб кетади
   

1. 
   Комплекс бирикмаларнинг ранг ўзгариши вақтга ҳам боғлиқ бўлади. Баъзан комплекс ҳосил бўлганда ранг оч бўлиб, вақт ўтиши билан тўқлашади ва аксинча. Фотометрик анализда аввал шу эритма рангининг қанча вақт ичида турғун бўлишини билиб олиш керак.
   
2. 
   Рангининг интенсивлиги ,бинобарин нурнинг ютилиши ҳам кўпинча ҳароратга боғлиқ бўлади.
   

Масалан. ҳарорат ортиши билан:
а) W(CN)₅-нинг ранг интенсивлиги ортади;
б) Mo(CN)_5-нинг ранг интенсивлиги камаяди;
в)J₂+êðàõìàë ðàíã èíòåíñèâëèãè êàìàÿäè.

3. 
   Эритмада бегона ионларнинг бўлиши бир неча хил таъсир этади (рангли бегона ион бўлса, реагент реакцияга киришса ёки эритманинг рангига таъсир этса, бу ҳолда ҳам қонундан четланишга олиб келади)