1. Bolalar ichkilikbozligi – ijtimoiy-pedagogik muammo sifatida. Bolalar ichkilikbozligining sabab va oqibatlari

Alkogolizmning oqibatlari

1. 
   Itimoiy-iqtisodiy (o‘qishni tashlab ketish, ishlab chiqarish mahsuldorligini keskin pasayishi, ishlab-chiqarish va maishiy jarohatlar sonining oshib borishi, turli xil alkogolizmga qarshi chora-tadbirga harajatlar sarflash).
   
2. 
   Ijtimoiy-psixologik (oilaviy, maktab, mehnat yoki boshqa ijtimoiy-ijobiy aloqalarining uzilishi, shaxsning ma’naviy va ruhiy barbod bo‘lishi, mikromuhitda ma’naviy-psixologik vaziyatning yomonlashishi).
   
3. 
   Криминал (жиноятлар содир этиш, бошқа одамлар билан жиноий фаолиятларга қўшилиб кетиш, криминализиция ва виктилизация² юзага келиши учун қулай вазиятлар яратилиши).Jismoniy (alkogol iste’mol qilgan aniq bir shaxsning o‘zigina emas, balki kelajak avlod sog‘lig‘i uchun ham zarar keltiriladi).
   

III. Spirtli ichimlik ichishga bolalarning (moyillik) berilish darajalari

Katta sinf o‘quvchilarining spirtli ichimliklar iste’mol qilishlari jarayonini o‘rganib chiqqan olim-fiziologlarning tekshirishlariga tayanib yettita darajalarini ko‘rsatish mumkin.

Bolalarning spirtli ichimlik ichishga berilish darajalari

Bosqich nomi	Sabablari
1. Nolinchi daraja	--//--
2. Boshlang‘ich daraja	Kattalar dunyosiga qo‘shilish “hamma kabi bo‘lish”
3. Alkogolni ba’zan iste’mol qilib turish	kayfiyatni ko‘tarish o‘ziga ishonchini oshirish o‘z ko‘rinishini yaxshilash
	organizmni quvvatini oshirish erkin xis etish do‘stlari orasida vaqtni xursandichilikda o‘tkazish
5. Yaqqol psixik qaramligi	hayot tashvishlaridan vaqtinchalik chalg‘ish o‘ziga ishonchini oshirish
6. Jismoniy bog‘liqlik	o‘zini yomon xis etishini yo‘qotish avvalgi ichganlari ta’sirida hayot tashvishlarini esdan chiqarish uchun hayotiy kuch-quvvatini oshirish uchun
7. Shaxsning alkogolizm bilan buzilishi	kasalmand holatini yo‘qotishga intilish

Nolinchi darajasi o‘zining shaxsiy fikri bo‘yicha sog‘lom hayot kechirishga intiluvchi hech qachon spirtli ichimlik ichmagan balog‘at yoshiga yetmagan bolalarni ifodalaydi. Spirtli ichimliklar ichishdan bosh tortish sabablari: spirtli ichimliklarning organizmga, o‘zini xis etishiga va hulqiga yomon ta’sir ko‘rsatishiga ishonishi.
Boshlang‘ich bosqichida spirtli ichimliklarini alohida hollarda yoki judakam hollarda iste’mol qiladilar
Alkogolni iste’mol qillganda o‘zini yomon xis qiladi, spirtli ichimliklar yoqmaydi. Alkogolni iste’mol qilish sabablari quyidagilardan iborat: kattalar dunyosiga qo‘shilish, hamma kabi bo‘lish, bu bosqich odatda 2-3 oy davom etadi.
Vaqti-vaqti bilan spirtli ichimlik ichish alkogoli bor turli ichimliklarni ichib ko‘rib bilan ifodalanadi. Kichik miqdordagi spirtli ichimliklar eyforiyani keltirib chiqaradi. Alkogolni iste’mol qilish sabablari: kayfiyatni ko‘tarish, o‘ziga ishonchini oshirish, kommunikabelligini ko‘tarish, bu davr 3-4 oy davom etadi.
Yuqori xavfli darajali davri ichkilik ichish uchun odatda sabablari ko‘payib borishi bilan ifodalanadi, odatda. oyiga ikki marotabadan ko‘proq. Sabablari: o‘zini tetik xis etish yoki erkin xis etish uchun, do‘stlari bilan vaqtini xursandchilikda o‘tkazish uchun. Bu davrning davomiyligi 4-12 oydan iborat. Bu bosqichda alkogolni iste’mol qilishga faol intilishi namoyon bo‘ladi, uning ta’sir kuchini tushunib oladi. Alkogol ta’siri ostida o‘smirlarda faqatgina yaxshi kayfiyat paydo bo‘libgina qolmay, balki faolligi va tajovuskorligi ham oshadi. O‘smirlar o‘zlaridan bir necha yosh katta bolalar bilan aloqalar o‘rnatadilar.
Kattalardan mast holatlarini yashirishga o‘rganadilar. Bu bosqichda spirtli ichimliklarga odatlanib qoladi, lekin hali bog‘lanib, qaram bo‘lib qolgan emas.
Alkogolga yaqqol psixik bog‘lanib qolganligi darajasi. Alkogoldan mast bo‘lish o‘smirlarning juda yoqtiradigan psixik holatiga aylanib qoladi va ulardan bolalar kayfiyatini, hulqini boshqaruvchi sifatida foydalanadilar. Sabablari: vaqtinchalik hayot tashvishlaridan chalg‘ish, o‘ziga ishonchini oshirish. Psixik bog‘lab qolish 1,5 yil davomida yuzaga keladi. Bu bosqichda alkogolga psixik qaram bo‘lib qolishi shakllanadi. Spirtli ichimlik iste’mol qilish kunlik sur’ati ortib boradi.
Alkogol ichishga intilish endi faqatgina kechki paytlarda emas, balki butun kun davomida davom etadi, shu bilan birga sutkalik me’yori ortib boradi. Spirtli ichimlik iste’mol qilishni to‘xtatgan paytlarida jahldor, ta’sirchan bo‘lib qoladilar. Ularning kayfiyatlari tez o‘zgarib yomonlashadi, ko‘pincha janjalkashlik va jahldorliklari namoyon bo‘ladi. Ular kichik bolalarni spirtli ichimlik ichishga jalb qiluvchi bo‘ladilar. Bunday hollarda pedagogik va tarbiyaviy ta’sirlardan tashqari tibbiy choralar – narkologga murajjat etish va davolash zarur bo‘ladi.
Alkogolga jismoniy bog‘lanib qolish darajasi. Spirtli ichimlikka juda o‘rganib qoladi, boshi og‘rib, xumor qiladigan bo‘lib qoladi, alkogolni iste’mol qilish miqdori nazorat qilinmaydi. Jismoniy bog‘lab qolishlik spirtli ichimlik iste’mol qilganida 3-5 yil davomida yuzaga keladi. Bu davrda alkogolga psixik va jismoniy bog‘liqligi kuchayishi sodir bo‘ladi. Yaqqol ifodalangan bosh og‘rig‘ini yo‘qotish sindromi paydo bo‘ladi. Bosh og‘rig‘i paytida kayfiyati yomonlashishi, xafa bo‘lishi, ko‘ngli bo‘shashib ketishi, organizmi fiziologik vazifalarining buzilishi kuzatiladi: tez terlab ketadi, qo‘llari qaltiraydi, yura kurushi tezlashadi. Bu bosqichda shaxsning patologik xususiyatlari tez shakllanadi, u ta’sirchan, jahldor, tajang, qo‘pol, beraxm bo‘lib qoladi. Intellektual rivojlanishi sekinlashadi. Bolalar tez-tez mashg‘ulotlarni o‘tkazib yuboradilar, yomon o‘qiydilar. Ba’zan uylaridan ketib qolib daydib yuradilar. Bu bosqichda darxol kasalxonada davolash kerak bo‘ladi.
Shaxsning alkogolik buzilish darajasi surunkali ichkilikbozlikning rivojlanishi bilan ifodalanadi, spirtli ichimlikka chidamliligi pasayadi. OGir jismoniy bog‘liqligi shunchalik kuchliki, u alkogoldan psixik bog‘liqlikdan ham ustun bo‘ladi. Sabablari: yomon ahvolini tuzatishga harakat qilish. Bunday holatda darhol kasalxonada davolash zarur bo‘ladi.