1. Bolaga pul nimaligini va u qayerdan olinishini tushuntirib berish

Moliyaviy savodxonlik tartibi
Bolalar pulni boshqarishni qancha erta o‘rgansa, ulg‘ayganida iqtisodiy silsilalarga shuncha chidamli va ongli yondashuvchan bo‘ladi. Bu homilador ayol klassik musiqa o‘rniga moliyaviy hisobotlarni tinglashi, bolalariga ertak o‘rniga Uorren Baffetni o‘qib berishi kerak degani emas. Har bir yosh toifasi uchun – alohida yondashuv.
3-4 yoshda
Bolaga «qimmat» va «arzon» tushunchasini o‘rgating. «Bu qutida beshta sharcha bor, ular anavi o‘n shardan arzonroq».
Tovar-pul munosabatlarining asoslarini tushuntiring: barcha narsalar qiymatga ega; avval mahsulot uchun to‘laymiz, keyin uni olamiz va hokazo.
Kelishishni o‘rgating. Masalan, do‘konga borishdan oldin faqat bitta o‘yinchoqni xarid qilish shartini qo‘ying, imtiyoz — uni bolaning o‘zi tanlash imkoniga ega bo‘lsin.
5-7 yoshda
Bolani mustaqil xaridga o‘rgatish. Avvaliga u kassadan sizning nazoratingizda o‘tsin, keyin aniq summani berib, do‘konga yuboring, nihoyat, ma’lum bir budjet doirasida ro‘yxat bo‘yicha mahsulotlar xarid qilish vazifasini topshiring.
Farzandingizni pul yig‘ishga o‘rgating. Mayda pullar yig‘adigan quti oling va uni ishlatish qoidalarini belgilang. Misol uchun, undan bir oyda bir martadan ko‘p pul olish mumkin emas. Vaqti-vaqti bilan bolaga qimmatroq va arzon narsalarni tanlash huquqini bering. Qimmat buyum ko‘proq mablag‘ to‘plashni talab etishini tushuntiring.
Xarajat qilishda nimani birinchi o‘ringa qo‘yish kerakligiga misollar keltiring. «Men kichkina shirin yogurt o‘rniga bir litr sut sotib oldim, chunki bu sutga sen, ukalaring, buving va bobong yeydigan bo‘tqa tayyorlasa bo‘ladi».
7-10 yoshda
Muntazam ravishda bolani xarid qilish uchun yuboring. Bu nafaqat mas’uliyatli va mustaqil bo‘lishni rivojlantiradi, balki u xaridlar ro‘yxatini tuzish, cheklarni olish va tekshirishni ham o‘zlashtiradi.
Pul bilan muomalada bo‘lish qobiliyatini rivojlantiring. Agar qarindoshlaringiz yoki do‘stlaringiz bolaga oz miqdorda pul bergan bo‘lsa, undan qanday foydalanayotganini kuzating. Barchasini shirinliklarga sarfladimi? Demak, bolaning pulga bo‘lgan munosabati ustida ancha ishlashingiz kerak bo‘ladi.
Bolani moliyaviy tushunchalar bilan tanishtiring: «ijara haqi», «kommunal to‘lovlar», «oilaviy budjet», «chegirmalar», «bozorlik», «kredit». Ma’ruza o‘qimang. Shunchaki, gapdan-gap chiqqanida bu terminlarni tushuntiring.
11-14 yoshda
Bolaga pul berishni tartibga soling. Misol uchun, unga haftasiga 20 ming so‘m berishga kelishing. Biroq buni hafta davomida maktabga yo‘l haqi va tushlikka to‘g‘ri taqsimlasin. Qolganini esa o‘z xohishiga ko‘ra sarflashi mumkin.
Bolani pul to‘lanadigan ishlarga jalb qilib turing. O‘smir narx va qiymat o‘rtasidagi farqni sezishi kerak.
15-18 yoshda
Bolaga qo‘shimcha ish toping. O‘rta maktabni bitirish yoshida bolalar mustaqil pul topish tajribasiga ega bo‘lishi lozim. Bu nafaqat pul qiymati haqidagi fikri shakllanishiga, balki kelajakda egallaydigan kasbini aniqlashiga ham yordam beradi.
O‘smirning shaxsiy budjetiga aralashmang. Mustaqil ishlab topgan pulini o‘zi sarf qilishi kerak. Boshlanishiga aql bilan ishlatmasligi, xato qilishi mumkin — bu uning shaxsiy tajribasi. Aks holda, kattarganida bolalarcha moliyaviy xatolarini davom ettiraveradi.