13. Modda. Jaynchilik ta’limoti bo’yicha fazilatlarning besh axloqiy tamoyillariga amal qilish
Amal qilish zarur bo’lgan bandlar:
Hayotga zarar yetkazmaslik (aximsa). Jaynchilik tasavvuriga ko’ra, nafaqat hayvonlar, balki o’simliklar ham qalbga ega, ular hayotiga zarur yetkazish eng oliy qadriyat bo’lmish qalbga zarar yetkazishdir. Shu sababli har qanday hayotiy shaklga ehtiyot bo’lib munosabat qilish lozim. Aximsa qoidasi ov qilishning har xil shaklini, dehqonchilikni (yerga ishlob berilayotganda turli qurt-qumursqalarni o’limiga olib kelgani uchun) taqiqlaydi. Bu tamoyil barcha shakldagi hayotga teng maqom berishi bilan vedachilik qarashlariga ochiqdan ochiq qarshi boradi.
Muruvvat va rostgo’ylik. Har qanday hayotga ehtirom muruvvat va yolg’on so’zlamaslikni taqozo etadi. Faqat haqiqatni to’liq haqiqatni aytish lozim, zero maqsad haqiqatdir. Yolg’on esa hayotga ziyon yetkazishning bir turi xolos.
Halol yashash. O’g’rilik qilish, birovning haqini yeyish ham hayotga ziyon yetkazmaslik illatlaridir.
So’zda, fikrda va amalda o’zni tiyish. Bu tamoyilga ko’ra, nikohdan, har qanday shahvoniy xatti-harakatdan, hatto o’lgandan so’ng jannatga tushish fikridan ham tiyinish lozim. Ular ma’naviy ojizlik, lazzatga intilishning bir ko’rinishi hisoblanadi.
Bu dunyodagi barcha manfaatlardan kechish. Mazkur tamoyil kishiga lazzat beradigan dunyoviy amallardan tiyinishni talab qiladi.
14. Modda. Yusuf Hamadoniy muomalaga kiritgan Solihlarning asosiy qoidalariga amal qilish
Amal qilish zarur bo’lgan bandlar:
Hush dar dam (Izoh: har nafasda es – hush joyida bo’lishi, hushyorlik bilan yashash, g’ofillikdan chekinish)
Nazar dar dam (Izoh: o’zgalar qadamini muhokama qilishdan ko’ra o’z qadaming pok, harom – xarishdan yiroq bo’lishini kuzatib boorish, qadam – baqadam ma’naviy yuksaklikka erishish)
Safar dar Vatan (Izoh: Vatanni kezmoq, kezib ziyorat chekmoq, uni sevmoq, Vatanda yashash ham bir safar ekanini anglamoq)
Xilvat dar anjuman (Izoh: odamlar yig’ilgan joylarda, xalq orasida ichki tanholikka erishmoq, gunohkorlar anjumanidan forig’ va Tangri bilan birga bo’lmoq, o’zligini topmoq)
15. Modda. Buddaning o’tgan va hammaning o’tishi mumkin bo’lgan nirvanaga (ehtiros, nafrat, pushaymon asta-sekinlik bilan so’nib bo’lgandan keying holatga) yetishish sakkiz fazilatga amal qilish
Amal qilish zarur bo’lgan bandlar:
To’g’ri qarashlar;
To’g’ri jur’at;
To’g’ri xatti-harakat;
To’g’ri nutq;
To’g’ri hayot tarsi;
To’g’ri jahd-jadal;
Fikrni to’g’ri yo’naltirish;
Diqqatni to’g’ri qaratmoq.
Do'stlaringiz bilan baham: |