1-bob nima uchun aynan tadbirkorlik

Aqliy hujum. Aqliy hujum — bu muammolarni ijodiy yechisli hamda yangi g'oyalarni yaratish usuli. Aqliy hujumning maqsadi imkoni boricha eng ko'p g'oyalarni taklif etisbdan iborat.

Aqliy hujum, odatda, muammo yoki masalani qo'yishdan boshlanadi. Misol uchun siz quyidagi savolni qo'yishingiz mumkin: «Hozirgi paytda bozorda mavjud bo'lmagan qaysi mahsulot yoki xizmarlar hozir uy-ro'zg'orimizga zarur?». Har bir g'oya qo'shimcha bir yoki bir necha g'oyalarni olib keladi va buning natijasida ko'pgina yangi g'oyalar beradi.

Bu usulni qo'llaganda, siz to'rt qoidaga rioya elilishini ta'minlashingiz lozim;

• boshqalarning g'oyalarini tanqid qilmang va ular haqida o'z xulosangizni chiqarmang;

• erkin g'oyalar oqimiga ko'maklashing, dastlab g’ayrioddiy va aqlga sig'maydigan, deb tuyuladigan g'oyalar olqishlanadi;

• g'oyalarnig ko'pligi istalgan natijadir: g'oyalar qancha ko'p bo'lsa, shuncha yaxshi;

• boshqa qatnashchilar g'oyalarini yaxshilash va ularni kombinatsiya qilish yo'li bilan yangi g'oyalarni taklif eting.

Tadbirkorlik g'oyalarining tug'ilishiga yuqoridagi sabablar bilan bir qatorda, avvalo, tadbirkorning o'zi ham bilimli, o'z faoliyat doirasini, atrof-muhitni, shart-sharoitlarni yaxshi biladigan va tahlil qila olish qobiliyatiga ega bo'lishi lozimdir. Chunki g'oya bo'lgani bilan uni bir me'yorga keltirish va amalga oshirish ham tadbirkorlikni bir ko'rinishidir. Talabalar orasida o'qiganini tusluintirib bera olmaydigan, o'qishga ko'ngli yo'q, yaxshi nutqi bor bo'lsa-da, jamoat ichida gapira olmaydigan, tushunmasa-da, eslab qolish qobiliyaii kuchlilari uchrab turganidrk, tadbirkorlik g'oyasini amalga oshirishda ham shunaqa muammolarga duch kelinishi mumkin.

Bu muammolar hal qilinadigan muammolar qatoriga kiradi. Chunki turli mavzuga oid ko'p kitoblarni o'qish insonni fikrlash doirasini kengaytirish bilan bir qatorda, uning ijodkorlik ruhiyatini ham oshiradi.

Ijodkorlik. Ijodkor shaxs bo'lish uchun, siz o'z aql-idrokingiz va ko'ziaringizni tashqi dunyoga nisbatan ochiq holda saqlashingiz lozim.

Ijodkorlik bu nima?

Ijodkorlik deganda, konstmksiyani ishlash, yangi shakl berish, yasash yoki boshqa biror ishni noan'anaviy, ma'lum bo'lgan usullardan farq qiladigan usulda amalga oshirish qobiliyati tushuniladi.

Ehliyojlar (muammolar)ni ijokorlik bilan qondirish (yechish) va bu yechimlar natijalarini samarali marketingini ta'minlash qobiliyati ko’ppincha muvaftaqiyatli va omadsiz tadbirkorlik farqini tashkil etadi. Tez o'sayolgan va rivojlanayotgan kompaniyalar oddly o'rtahol firmalardan, shunday qobiliyati borligi bilan farq qiladi. Amaldagi muvaffaqiyatli tadbirkor yangi mahsulot va xuzmatlarni tanlash, ochilayotgan tadbirkorlik imkoniyatlarini aniqlashga ijodkorlik bilan yondashadi.

Ijodkor shaxs bo'lish uchun, siz o'z aql-idrokingiz va ko'zlaringizni tashqi dunyoga nisbalan ochiq holda saqlashingiz, g'oyalar manbalari bilan quyida bayon etilgandek, loyiq usullardan foydalanib, ishlashingiz lozim. Undan keyin, barcha g'oyalar, qanchalik ular mantiqsiz yoki aqlga sig'maydigan tuyilmasin, yozib borilishi lozim.

Nima uchun siz tadbirkorlik g'oyalarini o'ylab topishingiz kerak?

Ishlayotgan tadbirkorlar yoki kelajakda tadbirkor bo'lishi mumkin bolganlar tadbirkorlik g'oyalarini o'ylab topishi kerakligiga ko'pgina sabablar mavjud. Mana bu sabablarning ayrimlari:

• Tadbirkorlik bilan shug'ullanish uchun sizga yaxshi g'oya kerak. Yuqorida aytilganidek (bu mavzuni muhimligi va zamrligi asoslangan joyda), yaxshi tadbirkorlik g'oyasi muvaffaqiyatli korxonani tashkil etish uchun hamda keyinchalik uning raqobat-bardoshligini saqlab turish uchun ancha muhimdir.

• Bozor ehtiyojlariga javob berish zarurligi. Bozorlar asosan, o'z qondirilishini kutayotgan ma'lum ehliyojlar va xohishlarga ega bo'lgan iste'molchilardan iborat. Ehtiyojlar va xohishlarni qon­dirish qobiliyatiga ega bo'lgan odamlar yoki firmalar tegishli mukofot olishadi.

• Tovar stilini va unga nisbatan talablarni o'zgartirish zarurati tadbirkorlarga yangi paydo bo'layotgan talabga — yangi g'oyalar taqdim etish, yangi tovarlar ishlab chiqarish va yangi xizmatlar taklif etish bilan javob qaytarish imkonini beradi.

• Raqobatbardosh bo'lib qolish zarurati. Unutmang, agarda siz yangi g'oyalar yaratish, yangi tovarlar ishlab chiqarish va yangi xizmatlar taklif etish haqida vaqtida g'amxo'rlik qilmasangiz, bu ishni raqobatchingiz qiladi. Boshqalardan farq qilish yoki boshqalardan yaxshiroq bo'lish — siz uchun asosiy masala.

• Tovarni yaxshiroq qilish uchun texnologiyani rivojlantirish zarurati. Tez sodir bo'layotgan o'zgarishlar firmalarga doimiy asosda yangiliklarni tatbiq qilishni taqozo etayolgan hozirgi zamon bozorlarida, texnologiya raqohatbardoshlikni ta'minlashning eng rauhim vositasi bo'lib qoldi. Dunyoda, jumladan, elektronika va murakkab maishiy texnika sohasida ishlayotgan, har oyda o'nlab yangi mahsulotlarni bozorga chiqarayotgan hir nechta kompaniyalar mavjud. Zamonaviy global bozorlarda faoliyat yuritayotgan shu va ko'pgina boshqa korapaniyalar uchun tadbirkorlik g'oyalarini yaratish — juda muhim ornildir.

• Chiqarilayotgan mahsulotning hayotiy aylanishiga rioya etish zarurati. Barcha mahsulotlarning xizmat qilish muddati cheklangan. Mahsulotning hayotiy aylanishi diagrammasida ko'rsatilganidek, hattoki, yangi mahsulotlar ham qachondir eskiradi va zamonaviy bo'lmay qoladi. Shunday ekan, yangi mahsulotlarni yaratish va ishlab chiqarishni ko'paylirishni rejalashlirish zarurati yaqqol ko'rinadi. Korxonaning rivojlanishi va o'sishi uning bozorga yangi mahsulotni taqdim etish va uning ishlab chiqarilishini ko'paytirishga erishish qobiliyatiga bog'liqdir.

• Tavakkalchilikni taqsimlash va omadsizlik natijalarini yumshatish zarurati. Bozorga chiqarilayotgan yangi mahsulotlaniing 80 % dan ortig'i raqobatbardosh bo'lmay qolishi (omadsizlikka uchrashi), mahsulotning hayotiy aylanishi konsepsiyasi bilan uzviy bog'liqdir. Shuning uchun korxonalar o’z tavakkalchiliklarini taqsimlashga harakat qilishlari va doinio yangi g'oyalar o'ylab topish yo'li bilan, vaqt-vaqti bilan uchrab turishi mumkin bo'lgan omad­sizlik natijalarini yumshatish uchun barcha imkoniyatlarni ishga solishlari lozim.

Raqobatda yengib chiqishning muhim omili bo'lib, tadbirkorning ijodiy salohiyati hisoblanadi. Jahon iqtisodiyoti shiddatli sur’atlarda o'sib borayotgan bir vaqtda, iste'molchilarning talabi, didi, dunyoqarashlari ham o'sib bormoqda. Bu holat tadbirkordan mavjud muhitga juda tez moslashish imkoniyatiga ega bo'lishini talab etadi. Mavjud muhitga o'z vaqtida moslashib, barqarorligini ta'minlash esa har doim ham amalga oshmaydi. Bu tadbirkordan bozor marketingini chuqur bilish va talabga mos ravishda raqobatchilardan farqli ravishda o'z mahsulot va xizmatlarini taklif etilishi talab etiladi.

Taklif shunchaki, ulardan raqobatchilarga nisbatan arzon yoki sifatli emas, balki yangilikka moyil, zamonaviy ko'rinishga ega, ixcham, yuqori didli va noan'anaviyligi yanada ma'qullanadi. Buning uchun tadbirkordan haqiqiy ijodkorlik qobiliyati talab etiladi. Shu sababli rivojlangan davlatlarda korxona boshqaruvchilari o'z atrofiga imkon qadar, turli toifadagi ijodkor yoshlarni, turli millat va kasb vakillarini jalb qilishga harakat qilish bilan birga, bozorni tadqiq etishga jiddiy e'tibor qaratadi. Bu xatti-harakatlar natijasida, ya'ni marketing tadqiqotlari yangi talabni aniqlash imkonini bersa, bu unga mos ravishda javob berish uchun yangicha uslubdagi taklif bilan chiqish imkoniyatini yaratadi.

Misol tariqasida, hozirda keng ommaviy bo'lgan uyali aloqa telefonlarini olib qarasak, bir qator, hodisalarni kuzatamiz. Nokia kompaniyasi tomonidan taqdim etiladigan telefonlar har doim eng o'rta qatlam aholi uchun eng maqbul variant bo'lib hisoblanadi. Vertu, LG va Samsung markali telefonlar turli qiymatda chiqarilsada, ushbu telefon ishlab chiqaruvchilarning ijodkorligi zamon bilan hamnafas ravishda o'sib bormoqda. Bundan bir yoki ikki yil oldin telefon alohida, fleshka alohida, fotokamera alohida ravishda ishlatilgan bo'lsa, hozirda Sharq davlatlari kompaniyalari tomo­nidan taklif etilayotgan telefonlar ham kompyuterning tashqi xotira vazifasini bajarishi, raqamli fotokameralarni mavjudligi, radio eshitish, televizor ko'rish va Internetga chiqish imkoniyatini mav­judligi shular jumlasidandir.