1-боб. Бухгалтерия ҳисобининг концепциялари ва тамойиллари

Маҳсулот (иш, хизматлар) ишлаб чиқаришга сарфланган харажатлар
Маҳсулот (иш, хизматлар) ишлаб чиқаришга сарфланган харажатлар ўз ичига бевосита ва билвосита, ўзгарувчан ва ўзгармас ишлаб чиқариш харажатларини киритади.
Бевосита харажатлар - бу тайёр маҳсулотнинг бирлигини ишлаб чиқариш билан бевосита боғлиқ харажатлар, жумладан:
- ишлаб чиқаришга таълукли моддий харажатлари;
- асосий ишлаб чиқариш ишчиларининг меҳнатига ҳақ тўлаш харажатларига;
- ишлаб чиқаришга таьлукли ижтимоий суғуртага ажратмалари.
Юқорида кўрсатилган харажатлар ўзгарувчан деб ҳисобланади, чунки уларни миқдори ишлаб чиқариш хажмининг ўзгаришига боғлиқдир
Билвосита харажатлар - бу харажатлар ишлаб чиқариш жараёнига хизмат кўрсатиш билан боғлиқ ишлаб чиқариш харажатларидир.Масалан, ёрдамчи ишчиларнинг вақтбай иш хақи, ишлаб чиқариш асосий воситаларининг амортизацияси, ишлаб чиқариш асосий воситаларининг жорий ва капитал таьмирлаш харажатлари ва маҳсулот хажмининг ўзгариши билан боғлиқ бўлмаган шартли доимий харажатлар
Бошқа харажатлар -ТМЗларни керакли жойга келтириш билан боғлиқ бўлган транспорт ва уларни тегишли холатда сақлаш билан боғлиқ бошқа харажатларга эхтиёж пайдо бўлганда товар-моддий захиралар таннархига киритилади. Масалан, ноишлаб устама харажатларини ёки индивидуал буюртмалар бўйича товарларни ишлаб чиқариш харажатларини товар-моддий захиралар бўйича харажатлар таркибига киритиш зарурияти пайдо бўлиши мумкин. ТМЗларни ишлаб чиқариш таннархига киритилмайдиган харажатлар давр харажатлари деб тан олинади:
а) сотиш билан боғлиқ харажатлар.
б) бошқарув- маъмурий харажатлари;
в) бошқа операцион харажатлар ва зарарлар.
Масала 1: Ишлаб чиқариш харажатлари ва давр харажатлари. АВС Корпорацияси офис мебелининг битта моделини ишлаб чиқаради. ҳамма маҳсулотлар бир хил. Йил давомида қуйидаги харажатлар қилинди (сўм);
Иш ҳақи:
ишлаб чиқариш ишчиларига 80000
ёрдамчи ишчиларига 25000
сотувчиларга 30000
маъмурият ходимларига 15000
Ишлаб чиқаришда ишлатиладиган хом ашё 114000
Бино ижараси 15000
Ишлаб чиқариш асбоб-ускуналарининг амортизацияси 5000
Бинони электр таъминлаш харажатлари 8000