1-bilet tabiatda o‘sadigan

9-BILET

1. 
   Archaning tuzilishi va o‘ziga xos xususiyatlari haqida tushuntirib bering?
   

Archalar bo‘yi 20 m gacha yetadigan, doimo yashil daraxtdir (91-rasm). Tog‘laming 3500-4500 m balandlikdagi yonbag‘irlarida, sovuq va doimiy shamol ta’sirida archaning yer bag‘irlab o‘sishga moslashgan turlari ham uchraydi. Archalaming barglari juda mayda, yashil rangli, tangachasimon yoki ignasimon. Qubbalari ikki yilda pishadi. Zarafshon archasi ikki uyli o’simlik. Bahor oxirlarida ayrim archa tuplarining yosh novdalarida mayda qubbachalar hosil bo’lib, ularda juda ko’p miqdorda chang yetishadi. Bu qubbachalar changchili qubbalar deb12 ataladi. Shu vaqtda archaning boshqa tuplarida uzunligi 0,5-1 sm keladigan sharsimon qubbalar hosil bo’ladi. Bu qubbalar urug ‘kurtakli qubbalar deb ataladi. Urug’chi qubbalaming tangachala- rida urug’kurtak joylashadi. Umg’kurtakdagi arxegoniy ichida esa tuxum hujayra yetishadi. Changchi qubbachalarda yetilgan chang boshqa tupda yetil¬gan urug’chi qubbalarga kelib tushadi va uni changlantiradi. Urug’kurtakka tushgan chang donasining vegetativ hujayrasi o’sib chang nayini hosil qiladi. Generativ hujayradan hosil bo’ladigan spermiylardan biri arxegoniydagi tuxum hujayrani urug’lantiradi. Urug’langan tuxum hujayradan murtak, urug’ kurtakdan urug’ rivojlanadi.Urug’lanishdan so’ng urug’chi qubbani tashkil qilgan tangachalar tezda o’sadi, yo’g’onlashadi va o’zlaridan ajralib chiqqan mum (smola) orqali bir-birlari bilan qo’shilib, qubbani o’rab turuvchi etdor, yumshoq po’stga aylanadi.Archaning urug’chi qubbalari urug’langandan keyin ikkinchi yoki uchinchi yilda pishadi.

2. 
   Gulxayridoshlar oilasiga mansub o‘simliklarning inson hayotidagi ahamiyati nimalardan iborat?
   

Gul formulasi GK(3)+(5) Gt5 Ch(∞) U(∞)
Yerbag’ir tugmachagulning quritilgan bargi, guli va urug’i xalq tabobatida ichni yumshatuvchi dori sifatida ishlatiladi. Dorivor gulhayrining ildizidan tayyorlangan damlama ilmiy tabobatda yo4talga qarshi ishlatiladi. Respublikamizda ekiladigan, gulxayridoshlarga mansub o’simliklar orasida g’o’za asosiy o4rinni egallaydi. O'zbekistonda g’o’za turkumiga mansub asosan 3 tur o’sadi. Bulaming hammasi ham bir yillik madaniy o’simlik sifatida o’stiriladi. Gulxayridoshlar oilasiga yerbag‘ir tugmachaguldir, dorivor gulxayri, g’o’za,kanop,bo’ritaroq, baobab kiradi. Tugmachagulning quritilgan bargi, guli va urug 1 i xalq tabobatida ichni yumshatuvchi dori sifatida ishlatiladi. Dorivor gulxayrining ildizidan tayyorlangan damlama ilmiy tabobatda yo’talga qarshi ishlatiladi. O’zbekistonda g’oza o’simligi bir yillik madaniy o’simlik sifatida o’stiriladi. Tolasi ,chigiti qayta ishlanib ko’pgina mahsulotlar olinadi. Yog’i siqib olingan chigit qoldiqlaridan uy hayvonlari uchun kunjara,sheluxa va omixta oziqlar sifatida foydalaniladi. Kanop o’simligi tolalari qayta ishlanib arqonlar tayyorlanadi.

3.