1-amaliyot Leksikologiya. Leksik birliklar mohiyati haqidagi nazariy qarashlar tahlili

Sinonimlarning turlari

To‘liq sinonimlar – ma’no sifatiga putur yetkazmay, bir-birlarining o‘rnida bamalol ishlatila oluvchi so‘zlar: tilshunoslik-lingvistika

Semantik sinonimlar –

ma’nolari jihatidan farqlanuvchi sinonimlar: botir, jasur, qo‘rqmas

Kontekstual sinonimlar – nutq situatsiyasi yoki kontekstda ma’nolari jihatdan bir-birining o‘rnida ishlatila oluvchi sinonimlar: shoir, adib.

Stilistik sinonimlar – ma’no sifatlarida emotsionla-ekspressiv hissiyotni ifodalovchi sinonimlar: yuz, bashara, aft, turq.

(BxBxB usuli)

Antonimlar

Qarama-qarshi ma’nolari bilan guruhlanuvchi so‘zlar antonimlar deyiladi (grekcha anti – “zid”, onyma- “nom”).

Antonimlar – bir-birni inkor etuvchi ma’nodagi so‘zlar o‘rtasida vujudga keladi. Ular o‘zining sinonimlariga ega bo‘lishi mumkin. Masalan: kalta (pakana) – novcha (uzun), ta’mli (shirin) – ta’msiz (bemaza, beta’m) kabi. Shunday qilib, antonimlar sinonimlar bilan ham bog‘lana oladi. Antonimlar zid ma’nodagi so‘zlarni qiyoslash natijasida kelib chiqqan bo‘lib, og‘zaki va yozma nutqda ko‘p qo‘llanadi. Antonimlar tilning tasviriy vosilatalaridir. Badiiy adabiyotda antonimlar yordamida sintaktik birikmalardan antiteza hosil qilinadi: