1-amaliy mashg’ulot

2-mashq. I.Tilning eng asosiy poydevori va boyligi so‘zdir. Aytilgan  so‘zni 

kishi  eshitar  ekan,  uni  ongli  ravishda  borliqdagi  biror  tushuncha  bilan  bog‘laydi. 

So‘z  ifoda  etgan  turli  tushunchalar  odam  miyasida  umumlashib,  biror  ma’no 

bildiradi.  Demak,  so‘zning  aytilishi  va  ifoda  etgan  tushunchalar  hamda 

tushunchalarning umumlashuvi natijasida hosil bo‘lgan ma’no tilda doim o‘z aksini 

topadi. 

II.Jannat xola endi cho‘ldan bir qadam ham boshqa yoqqa jila olmasdi. Uning 

yuragi  shu  cho‘lda.  To‘qayga  pinhoniy  qatnab  yurishiga,  chodirdan  ustara 

yo‘qolishiga sabab bor edi. 

Tursunboy shu to‘qayda. Uning qamishlar orasida  yashirinib yurishini Jannat 

xoladan boshqa hech kim bilmasdi  (S.Ahm.). 

III.Umr  yo‘ldoshi  urushda  halok  bo‘lgandan  keyin  Sharofat  ikkinchi  bor 

turmush quradi va shaharga ketadi. O‘g‘li Akbarali esa ota yurtida, bobolari qo‘lida 

qoladi.  Oradan  o‘tgan  yillar  mobaynida  ona-bola  hamisha  aloqada  bo‘lishadi. 

Sharofat xola uchun o‘zi dunyoga kelgan Shodasoy qishlog‘iga qaytib borish ulkan 

bir orzuga aylanadi (A.Mux.). 

Topshiriqlar.  1.Matnda  berilgan  birliklar  orasidan  lug‘aviy  ma’no 

anglatuvchi birliklarni ajratib oling. 2.Ajratib olingan lug‘aviy birliklarni o‘xshash 

---

belgilari  asosida  guruhlang.  3.Guruhlardagi  qatorni  boyiting.  4.Guruhlarning  bir-

biridan  farqli  tomonlarini  bayon  qiling.  5.Har  bir  guruhning  o‘ziga  xos 

xususiyatlarini alohida-alohida sharhlang. 

2-mashq.  

I.  [yoz],  [rasm],[daftar],  [bahor],  [yaxshi],  [yosh],  [bola],[kel],  [oz],  [o‘qi], 

[aql],[tekis], [ezgu].  

II. [paxta],[bolalik],[katta],[oq],[buyuk],[oltin], [odob], [sekin], [gapir], [bor], 

[mustahkam], [besh], [musaffo], [chiq]. 

III.  [til],  [komil],  [muqaddas],  [kiyik],  [ozodlik],  [qaror],  [to‘rt],  [yigirma], 

[ek], [ich], [tabiat], [bir],  [ishon]. 

Topshiriqlar.  1.Berilgan  leksemalarni  o‘xshash  belgilari  asosida  guruhlang. 

2.Guruhdagi sirani davom ettiring. Guruhlarning o‘zaro umumiyligini toping. 3.Har 

bir guruhning o‘ziga xos farqli belgilarini bayon qiling. 4.a) har bir guruh  ichidagi 

birliklarning umumiy belgisini aniqlang; b) har bir guruh  ichidagi birliklarning bir-

biridan  o‘zaro  farqlovchi  belgisini  sharhlang.  5.Har  bir  guruhdagi  birliklarni 

o‘xshash va farqli xususiyatlari asosida tasnif qiling va izoh yozing. 

 

Adabiyotlar 

 

1. Ne’matov H., Bozorov O. Til va nutq. −Toshkent: O‘qituvchi, 1993.  

2. Ne’matov  H.,  Rasulov  R.  O‘zbek  tili  sistem  leksikologiyasi  asoslari.  -

Toshkent: O‘qituvchi, 1995. 

3. Tulenov J., G‘afurov Z. Falsafa. – Toshkent: O‘qituvchi, 1997.  

4. Ne’matov H., Mengliyev B. Tilshunoslikning metodologik masalalari. – 

Toshkent, 2017. 

5. Mirtojiyev M. O‘zbek tili semasiologiyasi. – Toshkent: Mumtoz so‘z, 

2013.