1 amaliy mashg‘ulot mavzu: Zararli moddalarning atmosferada tarqalish va ruxsat etilgan tashlanish me’yorlarini hisoblash

15- rasm. Ikki yarusli tindirgich
1- tindirgichga oqova suvning oqib kelishi; 2- suv kiradigan tarnov;
3- tindirgich novi; 4- suzib yuruvchi to‘siq; 5- Oqova suvlar uchun surilma;
6- cho‘kmani olib ketuvchi quvur; 7- cho‘kma uchun surilma; 8- cho‘kmani bo‘shatish; 9- oqova suvlarni olib ketuvchi nov.

Bu tindirgichda septikdagiga o‘xshab qo‘lansa hid va gazlar ajralmaydi. Buning sababi ikki yarusli tindirgichda cho‘kmaning achish jarayoni nordon muhitda

(pH 7-8) kechadi. Buning uchun vaqt vaqti bilan (har kuni bir marta) unga oz miqdorda faol cho‘kmа qo‘shib turiladi.
Oqova suvlarni fizik-kimyoviy tozalash
Oqova suvlarni fizik-kimyoviy tozalash odatda sanoat oqovalarini suvdagi qattiq va muallaq zarralardan, Shuningdek suvda erigan ifloslovchi moddalardan ajratish imkonini beradi. Bu ish turli usullarda amalga oshiriladi. Ulardan ko‘p qo‘llaniladiganlari ekstraktsiya, flotatsiya, sorbtsiya va koagulyatsiya usullaridir.
Ekstraktsiya (lot. Extrahere – ajratib olish) – bir-biriga erimaydigan ikki xil suyuqlik (ekstragent va oqova suv) ichi bo‘sh kolonkada qo‘shilishidan oqova tarkibidagi aralashmalarni ajratib olishga asoslangan. Bu usulda, masalan, benzol yordamida fenolni ajratib olish mumkin.
Flotatsiya (ingl. Flotation – qalqib chiqish) – Oqova suvlar orqali havo o‘tkazib tozalashga asoslangan. Bu ish flotomashinada bajariladi. Bunda oqova suvdagi moyli iflosliklar pufakchalar holida suv betiga chiqib to‘planadi va suvdan oson ajratib olinadigan ko‘piksimon qatlam hosil qiladi.
Sorbsiya (lot. Sorbere – shimdirish) – oqova suvdagi og‘ir metallarni sorbentлар sirtiga shimdirib olishga asoslangan. Sorbent sifatida ko‘pincha faol ko‘mir, ba’zan shungit, seolit kabi minerallar, yog‘och qipig‘i, titan bo‘laklari va shu kabilar qo‘llaniladi.
Koagulatsiya (lot. Coagulatio – ivish, quyuqlashish) – oqova suvga ba’zi kimyoviy moddalar (koagulyantlar) ni qo‘shish bilan undagi muallaq moddalar cho‘kmaga tushishiga asoslangan. Koagulyant sifatida alyuminiy va temir birikmalari qo‘llaniladi.