1-amaliy: Maktabda o‘rganiladigan geometrik tushunchalar sistemasi. O‘xshashlik. Aylana, doira, ko’pburchaklar

4.1.74. masala. 
Radiusi 5 ga teng bo’lgan doiraning markazidan bir tomonidan bir-
biriga parallel ikki vatar o’tkazildi. Bu vatarlardan biri 120° li, ikkinchisi 60
°
li yoyni 
tortib turadi. Parallel vatarlar orazidagi kesimning yuzini toping?
 
 
Mustaqil ish uchun topshiriqlar:
1-masala. 
Aylananing berilgan nuqtasidan o’tkazilgan diametri 24 ga va vatari 10 ga 
teng bo’lsa, diametr va vatar orasidagi burchakni toping? 
2-masala. 
Aylanaga urunuvchi to’g’ri chiziq aylana diametri uchlaridan 4 sm va 9 sm
masofalarda yotadi. Aylananing diametri uzunligini toping? 
3-masala.
Radiuslari 5 va 8 bo’lgan ikki aylana o’zaro tashqi aylanada urinadi. 
Aylanalarning urinish nuqtasidan ularning umumiy tashqi urinma to’g’ri 
chizig’igacha masofani toping? 

---

4- masala. 
 
Aylanalarning tashqarisidagi C nuqtadan uning eng yaqin va eng uzoq 
nuqtasigacha bo’lgan masofalar mos ravishda 3 va 8 ga teng bo’lsa, aylana uzunligini 
toping? 
5- masala.
Radiusi 5 ga teng bo’lgan doiraning markazidan bir tomonidan bir-biriga 
parallel ikki vatar o’tkazildi. Bu vatarlardan biri 90° li, ikkinchisi 30
°
li yoyni tortib 
turadi. Parallel vatarlar orazidagi kesimning yuzini toping?

6- masala. 
Radiusi 5 ga teng bo’lgan aylananing uzunligi radiusi 9 ga teng bo’lgan 
aylana yoyining uzunligiga teng bo’lsa, shu yoyga tiralgan markaziy burchakni 
toping?
7- masala. 
Aylanalarning 7 dan ikki bo’lagiga to’g’ri keladigan markaziy burchakni 
toping? 
8- masala. 
Doiraga ichki chizilga uchburchakning bir tomoni doiraning diametriga 
teng. Doiraning yuzi 81
𝜋
ga uchburchak tomonidan birining uzunligi 5 ga teng. Shu 
uchburchakka ichki chizilgan aylananing uzunligini toping?

9- masala. 
Radiusi 7 ga teng bo’lgan aylana uchta yoyga ajratilgan. Ularga mos 
markaziy burchaklar1, 3 va 6 sonlariga proporsio’nal bo’lsa, 3 ga proporsio’nal 
bo’lgan markaziy burchagi yoyi uzunligini toping? 
10- masala. 
Doiraning yuzi 
16𝜋
ga teng bo’lsa, doiraga tashqi chizilgan kvadrat 
yuzini toping? 
11- masala. 
Radiusi 11 ga va markaziy burchagi 45
°
ga teng bo’lgan doiraviy 
sekto’rning yoyi aylana shaklga keltirilgan. Shu aylananing radiusini toring? 
12- masala. 
Quyidagi 3x+2y=10 va x-y=0 ikki to’g’ri chiziqlarning kesishish 
nuqtasi markazi koordinatalar boshida bo’lgan aylana ustida yotadi. Shu aylana 
uzunligini toping?