1-амалий иш масштаблар билан ишлаш



Download 261,44 Kb.
bet2/4
Sana02.12.2022
Hajmi261,44 Kb.
#876807
1   2   3   4
Bog'liq
1 амалий машғулот

Сўзли масштаб. Чизиқ узунлигини жойда метрда карта, планларда эса сантиметрда ўлчаши туфайли, масштабларни оғзаки шаклда масалан, «Бир сантиметрга 250 метр» деб ифодалаш мумкин, у 1:25 000 сонли масштабга мос бўлади.
масштаб кичрайтириш даражасини кўрсатувчи қиймат узунлик бирлиги билан ифодаланса, бундай масштабга график масштаб дейилади.
График масштаб чизикли масштаб ва кўндаланг чизикли масштабларга бўлинади.
Чизиқли масштабда кичрайиш тўғри чизиқ кесмалари орқали график равишда ифодаланади. Чизиқли масштаб ҳисоблашсиз карта ва планларда масофаларни ўлчаш ёки тузишга имкон беради.
Чизиқли масштабни қуриш учун АВ тўғри чизиқда чап учидан бошлаб, тенг оралиқда бўлиб чиқилади. Ҳар бўлак масштаб асоси дейилади ва b билан белгиланади. 2см тенглигидаги масштаб асоси билан қурилган чизма оддий чизиқли масштаб деб аталади.
Чапдаги биринчи асос 10 та тенг бўлакга бўлинади (1-расм.). асосни ўндан бир бўлаги, яъни b/10 энг кичик бўлак с дир. Яъни b=10·с бўлади.
Масалан сонли масштаб 1:1000 бўлса, пландаги 1см жойга 10 метрга тенг масофа, 2см га эса 20 метр тўғри келади. Бунда b=20 м, с= b/10 =2м бўлади.
Чизиқли масштабда масофа ўлчаш учун ўлчагичнинг чап оёғи биринчи бўлак оралиғига, ўнг ўёғи эса бутун b қийматлари ёзилган чизиқ устига қўйилади. масофани умумий қиймати b ва с ларнинг йиғиндисидан келиб чиқади.1-расмдаги мисолда L=(2•b)+(3•с)=40+6=46м.

Карта ва планларни тузиш ва улар билан ишлаш аниқлигини
ошириш мақсадида бўлакни 0.01 аниқликда ўлчаш имконини берадиган кўндаланг масштаб номограммасидан фойдаланилади (2-расм.). Кўндаланг масштаб геометрия қоидаларига асосланган формула бўйича ясалиб, бунда чизиқ узунликлари аниқ топилади.
График масштабнинг катта см бўлаклари шу масштабнинг асоси, кичик мм булаклари эса масштабнинг график аниклиги дейилади.
Масштаб аниқлиги. Масштаб бўйича планда кўрсатиш мумкин бўлган жойдаги энг кичик чизиқ узунлиги масштаб аниқлиги дейилади. Планда лупасиз соғлом кўз билан 0,1 мм кесмани ажратиш мумкин. Шунга кўра, пландаги ±0,1 мм гарафик аниқлик деб ҳисобланади ва жойда бунга тўғри келадиган узунлик масштаб аниқлиги деб аталади. Масштаб аниқлигини (4) формула билан ифодалаш мумкин
t = 0,1·M , (4)
бу ерда М - план масштабининг махраждаги сони.
Масалан, 1:2000 масштабнинг аниқлиги
t = 0,1· 2000 = 200м =О,20м; 1:5000 масштабда эса t = 0,1· 5000 =0,50 м.

Download 261,44 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish