1-амалий иш масштаблар билан ишлаш

Кўндаланг масштаб билан ишлаш қуйидаги кўрсатма асосида бажарилади.

1) Асоси 2см бўлган кўндаланг масштаб диаграммасини чизиб, 1:500, 1:10 000, 1:25 000 ва 1:50 000 масштаблари учун қийматлар ёзилсин.
2) Талабанинг варианти бўйича жадвалдан олинган а-а´, в-в´, с-с´ d-d´ кесмаларининг қиймати кўндаланг масштаб диаграммасида кўрсатилсин.
3). Юқорида айтилган масштабларнинг аниклиги кўрсатилсин.
Кўндаланг масштаб диаграммаси А 4 форматидаги чизмачилик қоғозида ингичка чизиқлар билан қурилади. Турли мастаблардаги ёзувлар ва масофалар мос тарзда турли рангларда кўрсатилади.
Диаграммани қуриш учун тўғри чизиқ кесмасида бир неча марта масштаб асоси (2см) қўйиб белгиланади, белгиланган барча нуқталардан тенг узунлик (тахминан 2-3 см)да перпендикуляр кесмалар чиқарилади; икки четдаги перпендикулярларни 10та тенг қисмга бўлинади; ҳосил бўлган нуқталардан асосга параллел тарзда тўғри чизиқлар ўтказилади. Чап томондаги биринчи масштаб асосининг юқори ва паст қисмлари 10та тенг бўлакли кичик кесмаларга бўлинади, юқори қисмдаги кесмалар бошланиши – қуйи қисмдаги биринчи кичик кесма тугаш нуқтасига туташтирилади, юқори қисмдаги биринчи кичик кесманинг тугаши – қуйи қисмдаги иккинчи кесмани тугашига туташтирилади, ва х.з. Натижада пареллел ётиқ чизиқлар юқори ва паст қисмларни туташтиради.


1-амалий иш
Масштаблар билан ишлаш
бажарди: : _________гуруҳ талабаси___________________ сана:_________

“МАСШТАБЛАР БИЛАН ИШЛАШ”

лаборатория иши натижалари
бажарди: ........грух талабаси..............................сана:........................

• 
  топографик карта нусхасида вариант бўйича белгиланган А, В ва С нуқталари орасидаги масофалар карта сонли масштабидан фойдаланган ҳолда аниқлансин.
  
• 
  топографик картада чизиқли масштабидан фойдаланган холда А-В,В-С ва С-А масофаларини ўлчанг.
  

Картада берилган кесма		Масофа узунликлари, м
lAB=			LAB=
lBC=			LBC=
lCA=			LCA=

• 
  Талабанинг варианти бўйича 1-жадвалдан олинган а-а´, в-в´, с-с´ d-d´ кесмаларининг қиймати кўндаланг масштаб диаграммасида кўрсатилсин.
  

КЎНДАЛАНГ МАСШТАБНИ ЎЛЧАМСИЗ КЎРИНИШИ

1-жадвал