1-амалий. Инсоният ривожланишининг илк босқичларида педагогиканинг пайдо бўлиши. Режа

Мотивларнинг бир нечта асосий турлари мавжуд.
Ўзини тасдиқлашнинг мотиви (жамиятда ўзини намоён этиш истаги) ўз-ўзини ҳурмат қилиш, шуҳратпарастлик, мағрурлик билан боғлиқ. Бирор киши бошқаларга у бирон нарсага арзийди, жамиятда маълум мавқега эга бўлишга интилади, ҳурматга сазовор бўлишни истайди.
Ўзини тасдиқлаш мотиви - бу менежерлар ўзларининг хизматчилари билан амал қилишга ҳаракат қиладиган, фаоллик учун мотивацияни оширадиган жуда самарали рағбатлантирувчи омил.
Ҳамкасблар ваколатли одамнинг таассуротини бермайдиган ёш мутахассисни масхара қилишади. Йигитнинг ўзига бўлган ҳурмати, ўзини ўзи қадрлаши таъсир қилади ва у қадрланишини, ҳурмат қилинишини, интеллектуал ва мутахассис сифатида қабул қилинишини истайди. Ўзини тасдиқлаш истаги уни қўлга олишга, қобилият ва малакасини оширишга ундайди.
Шундай қилиб, ўзини тасдиқлаш, расмий ва норасмий мавқеини ошириш, шахсни ижобий баҳолашга интилиш инсонни жадал ишлашга ва ривожланишига ундовчи муҳим омилдир.
Идентификация мотиви. Бошқа одам билан идентификация - бу қаҳрамон, бут, обрўли шахсга ўхшаш истак. Ушбу мотив иш ва ривожланишни рағбатлантиради. Бу, айниқса, ўз ҳаракатларида бошқа одамларни мерос қилиб олишга ҳаракат қилаётган болалар ва ёшлар учун жуда муҳимдир.
Бошқа шахс билан идентификациялаш, энергияни рамзий "қарзга олиш" туфайли шахснинг энергия потенциалининг ошишига олиб келади (идентификация объекти): кучлар, илҳом, ишлаш ва қаҳрамон каби ҳаракат қилиш.
Ҳокимиятнинг мақсади - бу субъектнинг одамларга таъсир қилиш истаги. Кучга бўлган эҳтиёж инсон ҳаракатларининг асосий ҳаракатлантирувчи кучларидан биридир, бу гуруҳда (жамоада) этакчилик мавқеини эгаллашга интилиш, одамларни бошқариш, уларнинг фаолиятини белгилаш ва тартибга солиш.
Ҳокимият мотивлари мотивлар иэрархиясида муҳим ўрин тутади. Кўп одамларнинг (масалан, турли даражадаги раҳбарларнинг) хатти-ҳаракатлари ҳокимиятнинг мотиви билан қўзғатилади. Бошқа одамларга ҳукмронлик қилиш ва этакчилик қилиш истаги уларни муҳим қийинчиликларни энгиб ўтишга ва фаолият жараёнида катта куч сарфлашга ундайди. Инсон ўз-ўзини ривожлантириш ёки билим эҳтиёжларини қондириш учун эмас, балки шахсларга ёки жамоага таъсир қилиш учун кўп ҳаракат қилади.
Ҳокимият мотиви, эҳтимол фаолиятни кучайтирмаслик керак бўлган ягона сабабдир, чунки оқибатлари даҳшатли бўлиши мумкин. Қувват мотивини актуаллаштириш, албатта, мотивациянинг умумий даражасини ошириши ва одамни ишлашга ундаши мумкин. Аммо бу мотивнинг одамга номақбул таъсирини (ва жамоага зарар этказишни) ҳисобга олиб, эҳтиёткорлик билан (агар бошқа мотивларнинг кучини оширишнинг иложи бўлмаса), бу мотивни янгилаш керак.
Жараёнга асосланган мотивлар ташқи омилларга эмас, балки жараён ва фаолият мазмунига таъсир қилади. Бирор киши ушбу машғулотни, интеллектуал ёки жисмоний фаолиятини намойиш қилишни яхши кўради. У қилаётган ишларининг мазмунига қизиқади. Бошқа ижтимоий ва шахсий мотивларнинг ҳаракати (куч, ўзини ўзи тасдиқлаш ва бошқалар) мотивацияни кучайтириши мумкин, аммо улар фаолият мазмуни ва жараёни билан бевосита боғлиқ эмас. Процессуал ва моҳиятли сабаблар ҳаракати содир бўлган тақдирда, одам маълум бир фаолият жараёни ва мазмунини ёқтиради (ва уни рағбатлантиради).
Процессуал ва асослантирувчи сабабларни янгилаш жараёнида фаолиятнинг маъноси ушбу фаолиятнинг ўзига боғлиқ.
Ўз-ўзини ривожлантириш мотиви
Ўз-ўзини ривожлантириш, ўзини такомиллаштиришга бўлган интилиш бизни қаттиқ ишлашга ва ривожланишга ундайдиган муҳим сабабдир. Бу ўзларининг қобилиятларини тўлиқ амалга ошириш истаги ва уларнинг ваколатларини ҳис қилиш истаги.
Одамда ўз-ўзини ривожлантириш мотивини реализация қилиш мумкин бўлганда, унинг фаолиятга бўлган мотивациясининг кучи ортади. Иқтидорли мураббийлар, ўқитувчилар, менежерлар ўзларининг ривожланиш мотивларидан фойдаланиб, ўз ўқувчиларига (спортчилар, хизматчиларга) ривожланиш ва такомиллаштиришнинг имконияти ва аҳамиятини таъкидлайдилар.
Муваффақиятнинг мотиви - бу юқори натижаларга эришиш истаги ва фаолиятда маҳорат; у мураккаб вазифаларни танлашда ва уларни бажариш истагида ўзини намоён қилади.
Ҳар қандай фаолиятдаги муваффақият нафақат қобилият, кўникма, билимга, балки ютуқ мотивациясига ҳам боғлиқ. Муваффақият мотивациясининг юқори даражасига эга бўлган, сезиларли натижаларга эришишга интилаётган киши ўз мақсадларига эришиш учун кўп ҳаракат қилади.
Ижтимоий мотивлар
Бу гуруҳга фаолиятнинг ижтимоий аҳамиятини англаш, бурч, гуруҳ ёки жамият олдида жавобгарлик ҳисси билан боғлиқ сабаблар киради.
Ижтимоий (ижтимоий аҳамиятли) мотивлар ҳаракати содир бўлган тақдирда, шахс гуруҳ билан аниқланади. Инсон ўзини нафақат маълум бир ижтимоий гуруҳнинг аъзоси деб билади, нафақат у билан таништиради, балки унинг муаммолари, қизиқишлари ва мақсадлари билан яшайди.
Бирор кишини таниб олиш билан боғлиқ бўлган ижтимоий мотивлар, бурч ва масъулият ҳисси одамни ишлашга ундашда муҳимдир. Фаолият субъекти томонидан ушбу мотивларни актуаллаштириш унинг ижтимоий аҳамиятли мақсадларга эришишда унинг фаоллигини қўзғашга қодир.
Ҳамкорлик мотиви
Қариндошлик - бу бошқа одамлар билан муносабатларни ўрнатиш ёки сақлаб қолиш истаги, улар билан алоқа қилиш ва алоқада бўлиш истаги. Қариндошликнинг моҳияти - бу мулоқотнинг ички аҳамияти. Ҳамкорлик алоқаси - бу одам каби қониқишни, асирликни олиб келадиган алоқа.
Шериклик алоқасининг мақсади алоқа шериги томонидан севгини излаш (ёки ҳар қандай ҳолатда ҳамдардлик) бўлиши мумкин.
Салбий мотивация - бу ўз фаолиятини амалга ошира олмаган тақдирда юзага келиши мумкин бўлган муаммолар, ноқулайликлар, жазолар ҳақида хабардорлик туфайли юзага келган мотивация.
Бирор кишининг салбий мотивацияси бўлса, мумкин бўлган муаммолар ёки жазолардан қўрқиш ва улардан қочиш истаги фаолликни келтириб чиқаради.
Шундай қилиб, салбий мотивация (жазо билан бирга) инсонни фаолиятга ундаши мумкин бўлган этарлича кучли мотивацион омил, аммо у кўп камчиликлар ва исталмаган оқибатларга олиб келмайди.

2 Мотивларнинг инсон ҳаётидаги роли

Мотивлар инсон ҳаётида, шу жумладан менежерда катта рол ўйнайди. Улар инсон фаолиятини қўзғатади ва йўналтиради. Мотивлар ҳиссиётларни шакллантириш функциясига эга, улар мақсадларга, ҳаракатларга, уларнинг мазмунига шахсий маъно беради.

Мотивация, шунингдек, мақсад йўналишини белгилайди. Ва натижада, мақсаднинг ушбу зонасида танлаш орқали, танлов аниқланади, амалдаги ҳаракатлар танланади. Шундай қилиб, мотивлар активизация функциясини бажаради, фаоллаштириш механизмларини ўз ичига олади. Мотивация роллари орасида мақсаднинг субъектив рангланиши функциясини - маънони шакллантириш функциясини ажратиб кўрсатиш керак. Ва, албатта, мотивлар инсон фаолиятини рағбатлантирувчи функцияга эга.
Фаолиятни амалга ошириш учун этарли мотивация зарур. Аммо, агар мотивация жуда кучли бўлса, фаоллик даражаси ва зўриқиш даражаси ошади, бунинг натижасида маълум бир номувофиқликлар пайдо бўлади (ва хатти-ҳаракатлар), яъни иш самарадорлиги ёмонлашади. Бундай ҳолда, юқори даражадаги мотивация исталмаган ҳиссий реакцияларни (кучланиш, ҳаяжон, стресс ва бошқалар) келтириб чиқаради, бу эса фаолиятнинг ёмонлашишига олиб келади.
Фаолият энг яхши (маълум бир киши учун, муайян вазиятда) энг яхши бажариладиган маълум бир мақбул (мақбул даража) мотивация мавжудлиги экспериментал равишда аниқланган. Масалан, шартли равишда этти балл билан баҳоланадиган мотивация даражаси энг мақбул бўлади. Кейинчалик мотивацияни ошириш (10 ёки ундан кўп), яхшиланишга эмас, балки ишлашнинг ёмонлашишига олиб келади. Шундай қилиб, юқори даражадаги мотивация ҳар доим ҳам яхши эмас. Белгиланган чегара мавжуд, бундан ташқари мотивацияни янада ошириш ёмон натижаларга олиб келади.
Агар одам бирон бир нарсани қилишга рағбатлантирса, у шунчаки одатий иш билан шуғулланмайди ва ўзи қизиққан нарсани қилади, бутун қалбини унга солади, ва ҳамма унинг мотивациясига эга бўлгани учун "нима учун бу" бор .
Улар тўғри айтадилар, агар бирор нарса қилишни хоҳласа, у буни қандай қилишни қидиради, агар хоҳламаса, уни қилмаслик учун узр ва сабабларни қидиради. Шундай қилиб, агар сиз бирон бир кишини ҳаракат қилишга рағбатлантирсангиз, у ўзи бажарадиган ишни, рағбатлантирилмаган одамга қараганда бир неча баробар яхшироқ бажаради.
Агар бир вақтнинг ўзида у жуда катта ғайратга эга бўлса, у тоғларни айлантиради, лекин у нимага боришини олади, ўйлаб топилган нарсалар бошқаларга ҳақиқатдан йироқ ёки имконсиз бўлиб кўриниши муҳим эмас, у бу ҳақда лаънат айтмайди. Унинг мақсади ва унга эришиш учун катта рағбат борлиги сабабли, у тўсиқларга қарамайди ва дуч келиши мумкин бўлган қийинчиликлар ҳақида ўйламайди, ва буларнинг барчаси мотивацияга эга бўлганлиги сабабли, унинг мотивацияси қанча кўп бўлса, шунча кўп нарсага эришади.
Ва буларнинг барчаси у буни нима учун қилиш кераклиги ҳақида оддий сабабга кўра, қоида тариқасида, бирор нарсани қилишга рағбатга эга бўлмаган одамлар, агар керак бўлса ҳам, буни енглари орқали қилишади. Ва агар улар яна бирон нарсага боришни бошласалар, демак, агар уларда кучли рағбат бўлмаса, улар тўсиқларга қарашади ва мен бунга қандай эришишим мумкинлигини ўйлайдилар, кейин "жуда қийин" ёки "" каби узрларни айтадилар. ва тўсатдан мен муваффақият қозона олмайман "," тўсатдан улар менга кулишади "ва" бошқалар ва мени таниганлар мен ҳақимда нима деб ўйлашади. "