1. Alisher Navoiyning mumtoz poetikaga doir qarashlari aks etgan asarlari

139.Хамсаларнинг муқаддима ва хотима бобларида адабий эстетик қарашлар
140. Oshiqona g'azallarda husni ta'lil va tajohuli orifona san'atining o'rni
Husni ta’lil- (asoslashning go’zalligi, yaxshi dalil keltirish orqali chiroyli asoslash) ma’naviy san’atlar orasida eng murakkablaridan bri hisoblanadi. Shoir o’zining birorta yoxud maqsadini asoslash uchun munosib dalil keltiradi.
Senga taqlid qilmish gulki, ochib ko’za boynidin,
Tikan ustiga oni turg’uzib gardun adab qilmish. (shoir tasviriga ko’ra gul go’zal ma’shuqaga taqlid qilgan)
Quyosh seni ko’rub andoq uyaldi ul yuzidin,
Ki yerga kirdi tura olmay infioli bila.
Qamar yuzinda mushtu qochtin ko’rdum asar har yon,
Hamono ul quyosh badmast bo’lg’onda taloshibdur.
Navodir ush shabobdagi 161-g’azalda 5 baytda husni talil qo’llangan
Lojuvardiy qoshing uzra zarvaraq tobonmudur?
Yo magar ko‘k toqi uzra anjumi raxshonmudur?
Zulfimu ohim yelidin sovurur olamg‘a mushk,
Yo sabo tahrikidin sunbul abirafshonmudur?
Xo‘y chakon orazmudur, yo husni bandi zulf aro,
Yuz asir o‘lg‘an ko‘ngullar holig‘a giryonmudur?
Zarvaraqdin shu’lalardur har taraf ruxsorig‘a,
Yo ul o‘tlug‘ yuzda har yon bir ko‘ngul so‘zonmudur?
Hajri zolim shomi kavkabdinmu giryondur manga
Yo aning subhi g‘arib ahvolima xandonmudur?
Eyki, mayli jannat etmassen mening ko‘nglum kebi,
Notavon ko‘nglung birov ko‘yida sargardonmudur?
Bo‘ldi qaddi yo Navoiyning, yuzi chun zarvaraq,
Lojuvardiy qoshing uzra zarvaraq tobonmudur?
Tajohil ul orifona-(arabcha: biluvchining bilmagan bo’lib ko’rinishi) she’riyatda juda ko’p ishlatiladigan ma’naviy sa’atlardan biridir. Shoir o’zi tasvirlayotgan narsa yoki hodisani, uning xarakterli xususiyatini yaxshi biladi, ana shu belgilarni yorqin va ifodali tasvirlash maqsadida oddiy xabar bilan emas, ritorik savol usuli bilan foydalanadi.
Yuzung guldun o’ldimi gu-gul vayo
Sochar charx gulbargi narsin sango? (Navoiy)
Gul yuzi atrofida ul lolash asfarmidur?
Yonida zulfimudur yo kokuli anbarmidur? (Husayniy)
… Chehrang charog’i nuri musavvar dagulmudur?
Anvar loyazolig’a mazhar dagulmudur?
Zulfing savodidakim erur halqa-halqa ruh
Ishrat soat ermasi mahshar dagulmudur?
Yuzing xayoli g’am kechasi xattu xol ila
Jon xilvatinda sham’I munavvar dagulmudur? (Lutfiy)