1 Algoritmlashtirish tushunchasi va uning turlari

tekshirish uchun savollar:

1. 
   Iqtisodiy masalalar echishning asosiy bosqichlari nimalardan iborat?
   
2. 
   Masala qo`yilishi bosqichida qanday ishlar amalga oshiriladi?
   
3. 
   mAllagsohridteganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Algoritmlarning qanday asosiy turlari mavjud?
   
5. 
   Blok-tasvirlarning qanday turlari mavjud?
   
6. 
   Qanday usullardan foydalangan holda qayta ishlanayotgan ma’lumotlarning tog`riligi ta’minlanadi?
   

CHIZIQLI ALGORITMLAR

XX asrning 70-yillarida golland olimi Edsger Deykstra (1930– 2002) har qanday algoritm uning nima maqsadda tuzilganligi va murakkabligidan qat’i nazar, uchta: ketma-ketlik, tarmoqlanish va takrorlanish algoritmik konstruksiyadan foydalanilgan holda yozilishi mumkinligi haqidagi g‘oyani ilgari surdi va tо‘liq asoslab berdi.

Algoritm informatikaning asosiy tushunchalaridan biri hisoblanishi hamda algoritm natijaga erishish uchun zarur harakatlar ketma-ketligi ekanligini yaxshi bilamiz.

Har qanday algoritm mantiqiy tuzilishi, ya’ni bajarilish tartibiga ko‘ra uchta asosiy turga bo‘linadi: chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi.

Chiziqli algoritm deb, barcha ko‘rsatmalari hech qanday shartsiz, faqat ketma-ket

bajariladigan jarayonlarga aytiladi.

Bunga qo‘shish yoki ko‘paytirish natijalarini hisoblash, bir nechta

o‘zgaruvchilar qiymatlarini almashtirish, choy damlash, doira yuzini hisoblash kabilarni misol sifatida keltirish mumkin.

Chiziqli algoritmlarning so‘zlar yordamida berilishi, tavsiflanishiga oid misolni ko‘rib chiqaylik.

Choy damlash maqsad qilib qo‘yilgan bo‘lsin. U holda choy damlayotgan shaxs biz uchun


odatiy hol bo‘lib qolgan quyidagi ishlarni ketma-ketlik tartibida bajarishi lozim:

1. 
   choynak qopqog‘i ochilsin;
   
2. 
   choynak qaynoq suv bilan chayilsin;
   
3. 
   choynakka bir choy qoshiq miqdorida quruq choy solinsin;
   
4. 
   choynak to‘lguncha qaynagan suv quyilsin;
   
5. 
   choynakning qopqog‘i yopilsin;
   
6. 
   choynak sochiq bilan yopilib, besh daqiqaga qoldirilsin.
   

Chiziqli tuzilishga ega bo‘lgan algoritmning blok-sxemasi, asosan, algoritmni boshlash/ tugatish bloki, kiritish/chiqarish bloki hamda funksional (operator) bloki yordamida tuziladi. Chiziqli tuzilish bir chiziq bo‘ylab joylashgan, ketma-ket bajariladigan kо‘rsatma (buyruq)lar tо‘plami ko‘rinishida bo‘ladi va ular algoritmda qanday tartibda yozilgan bo‘lsa, aynan shu tartibda bajariladi (1-rasm). Chiziqli algoritmni ifodalash uchun quyidagi tuzilmadan foydalaniladi: