1. Albatross plc ҳамда Budgie Ltd ўртасида музокаралар олиб борилаётган эди

Pochta qoidalarining ta'siri

Pochta qoidalari uchta asosiy amaliy oqibatlarga olib keladi: 1 Pochta aktseptsiyasi pochtada yo'qolib qolsa ham, taklif qiluvchiga etib bormagan taqdirda ham, u joylashtirilganda kuchga kirishi mumkin. Household Fire Insurance v Grant (1879)da Grant da'vogar kompaniyaning aktsiyalariga murojaat qilgan (sotib olishni taklif qilgan). Aktsiyalar unga berildi va uning nomi aksiyadorlar reestriga qo'yildi. Kompaniya aktsiyalar Grantga ajratilgan deb yozgan, ammo xat pochtada yo'qolgan va u hech qachon uni olmagan. Bir muncha vaqt o'tgach, kompaniya tugatildi va tugatuvchi Grantdan aktsiyalarining narxi tufayli qoldiqni talab qildi. Grant balansni to'lashi shart edi, chunki kompaniya xati joylashtirilganida shartnoma tuzilgan edi. Ehtimol, xuddi shu qoida oxir-oqibat xat kelgan joyda amal qiladi, ammo pochta muammolari tufayli kechiktiriladi. 2. Agar akseptlovchi taklifni bekor qilgandan keyin aksept qo'yilgan bo'lsa, lekin u qaytarib olinmasdan oldin aksept majburiy bo'ladi (joylashtirilgan akseptlar joylashtirilishda kuchga kiradi, aloqa paytida e'lonlarda bekor qilingan). Ushbu nuqta Byrne v Van Tyenxoven (1880) va Xenthorn va Freyzer (1892) ishlarida tasvirlangan. 3. Pochta qoidalari qo'llaniladigan joyda, xizmat ko'rsatuvchi kelib tushgunga qadar telefon orqali (yoki boshqa tezkor aloqa vositalarini) qabul qilishni bekor qilishi ehtimoldan yiroq emas, garchi bu yerda inglizcha ish yo'q bo'lsa. Shotlandiya ishi Dunmore va Aleksandr (1830), bunday bekor qilishga yo'l qo'ygandek tuyuladi, ammo sudning fikrlari bu masalada faqat obid bo'lgan.

MANTIQIY SAVOLLAR:

1. Мавжуд шартномавий мажбурият consideration бўла оладими? Тегишли прецедентлар асосида тушунтириб беринг.

2. Қандай ҳолатларда consideration (қарши таъминлов) бўлмаса ҳам, шартнома қонуний кучга эга ҳисобланади?

Инглиз шартнома ҳуқуқида шартноманинг расмий таърифи мавжуд эмас.  Бироқ, ўқув қўлланмаларда  шартномаларга “ваъдалар алмашинуви” (exchange of promises) деб таъриф берилади ёки ““шартнома-  қонун томонидан тан олинадиган ва ижро этиладиган мажбуриятларни келтириб чиқарувчи келишув”.

Consideration  - “тўлов”  ёки “қарши –таъминлов”

Инглиз ҳуқуқида  consideration шартнома тузишнинг асосий элементларидан бири ҳисобланади.

Ҳар бир томон бошқа томондан олинган нарса эвазига нимадир бериши лозим. Ваъданинг ижросини таъминлаш мақсадида ушбу ваъда эвазига нимадир ваъда қилинган бўлиши шарт.

Gratuitous promise (текинга қилинган ваъда) – одатда қонуний кучга эга эмас.

Dunlop v Selfridge case – олди-сотди шартномасида considerationга шундай тариф беради: даъвогар жавобгарнинг  ваъдасини нимадир бажариш, бериш ёки ваъда қилиш эвазига сотиб олганлигини кўрсатиши шарт.

Executory (бажариладиган) consideration  ва executed (бажарилган) consideration

Executory consideration – шартнома тузилгандан сўнг келажакда бажариладиган  мажбурият (bilateral contract). Масалан,  шартнома тузиш орқали маҳсулотни етказиб бериш ва у етакзиб берилгандан сўнг тўловни амалга ошириш тўғрисидаги ваъда.

Executed consideration – шартнома  тузиш вақтида, қарши таъминлов бажарилган бўлади (unilateral contract). Масалан,  йўқолган телефонни топиш эвазига, мукофот пули ваъда қилинган бўлса,  телефонни топиб эгасига қайтариш  бажарилган қарши таъминлов ва акцепт ҳисобланади.