|
VARIANT N;18
1.Aholi statistikasining obekti va vazifalari nimalardan ibort?
2.Ishsizlik koyifesti qandey aniqlanadi?
3. Shaharda 15-49 yoshda bo’lgan ayollar soni va tug’ulgan bollar bo’yicha quydagi malulmotlarni kiriting
1. Aholi – Yer yuzida yoki uning muayyan hududi, qitʼa, mamlakat, tuman, shaharida istiqomat qiluvchi odam (inson) lar majmui. Aholini tadqiq etish bilan maxsus fan – Demografiya shugʻullanadi.aholi oʻrtasida sodir boʻlayotgan jarayonlar biologik, geografik, ijtimoiy-iqtisodiy omillar taʼsirining natijasidir. Lekin Aholi rivojlanishiga hal qiluvchi taʼsirni ijtimoiy-iqtisodiy omillar koʻrsatadi. Aholi muammolari odamlarning biologik xususiyatlari, insonlarning atrof muhit bilan oʻzaro alokasi, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot bilan bogʻliq. Chunki aholining mehnatga yarokli qismi jamiyatning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchidir. Aholini ilmiy va muntazam oʻrganish oʻrta asrlardan boshlangan. Ani hisobga olish Yevropa va Amerikada 19-asrda, qolgan regionlarda 20-asrning dastlabki choragida yoʻlga qoʻyilgan. Oʻzbekistonda aholi haqidagi statistik maʼlumotlar 19-asr 2-yarmidan boshlab mavjud. Respublikada aholi muammolarini oʻrganish 1960–1970-yillardan boshlab tez rivojlandi. AHOLIni ifodalovchi asosiy koʻrsatkichlar qatorini – uning takror barpo qilinishi (tugʻilish, oʻlim, nikohga kirish, ajralish, tabiiy oʻsish), joylanishi, urbanizatsiyasi, migratsiyasi, yosh jinsiy tarkibi va oilaviy holati, maʼlumot darajasi, irqiy, til, etnik, diniy tarkibi tashkil etadi. Aholining ijtimoiy-iqgisodiy tarkibini ifodalovchi koʻrsatkichlarga uning bandligi, iqtisodiy faolligi, kasb-hunari va boshqa kiradiJahon aholisining soni uning joydan joyga tabiiy koʻchishi bilan bogʻliq. Ayrim mamlakatlar, regionlar, shaharlar tabiiy Aholisining soni esa tabiiy koʻpayish koʻrsatkichlar id an tashqari migratsiya jarayonlariga ham bogʻliq. Jahon Aholisining soni, uning koʻpayish surʻati har bir mamlakatda oʻziga xos xususiyatga egadir va bu xususiyat muayyan davlatning ijtimoiyiqgisodiy tuzumi bilan bogʻliq. Ayrim mamlakatlar, regionlar, shaharlar Aholisining soniga tabiiy koʻpayishdan tashqari migratsiya jarayoni ham taʼsir etadi. Yer shari Aholisining soni va uning oʻsish surʻatlari umuman uzluksiz ravishda ortmoqdAholi Faqat ayrim joylarda va baʼzi bir davrlarda urushlar, epidemiyalar, tabiiy ofatlar natijasida aholi oʻsish surʻatlarining vaqtincha pasayishi, uning mutlaq sonining esa qisqarishi kuzatilgan.
2. ishsizlik formulasi. Ishsizlik darajasini qanday hisoblash mumkin? Ishsizlik. Ishsizlikning tabiiy darajasi. Ixtiyoriy va majburiy ishsizlik(ya'ni nafaqaxo'rlar, maktab o'quvchilari, bolalar va boshqalar emas) ishlashni xohlaydigan, lekin ish topa olmaganlar.Xalqaro mehnat tashkiloti maʼlumotlariga koʻra, ishsiz bir vaqtning o'zida ishsiz, ish qidirayotgan va uni boshlashga tayyor bo'lgan kishi.Ishsizlar sonining iqtisodiy faol aholining umumiy soniga nisbati (foizda) mamlakat iqtisodiy rivojlanishining asosiy ko'rsatkichlaridan biri - ishsizlik darajasi deyiladi. Masalan, Zimbabveda ishsizlik darajasi qariyb 95 foizni, Liberiyada esa 85 foizni tashkil etishi bu mamlakatlar iqtisodiyotida hamma narsa juda achinarli ekanligini ma’lum bir tushunchaga ega.Insoniyat jamiyati tarixida ishsizlik yaqinda paydo bo'lgan hodisadir. U faqat sanoatlashtirish davrida paydo bo'ldi, qachon almashtirish kerak yordamchi dehqonchilik tovar keldi va odamlar o'z bog'ida karam o'stirmay, pul uchun ishlay boshladilar. Keyin “ishsiz” atamasi o‘rniga “sotsimon”, “gado” degan so‘zlarni ishlatishdi.Ishsizlik nafaqat ish topa olmagan odam uchun, balki umuman mamlakat iqtisodiyoti uchun ham yoqimsiz hodisa. Viktor Ivanter (akademik Rossiya akademiyasi Fanlar) bir vaqtlar ishsizlar, hatto munosib nafaqa bilan ta'minlanishi ham xavfli ekanligini aytdi. Ayniqsa, Rossiyada. Nega bunday? Javob asosiylarning qisqa ro'yxati bo'ladi ishsizlik oqibatlari:
daromadning pasayishi malakani yo'qotish;
yalpi ichki mahsulotning pasayishi va boshqalar iqtisodiy oqibatlar;
jinoyatchilik bilan bog'liq vaziyatning yomonlashishi;
xarid qobiliyatining pasayishi;
chakana savdo darajasining pasayishi, keyin esa ulgurji.
Siz cheksiz davom etishingiz mumkin - bu qor to'piga o'xshaydi: har bir yangi oqibat yana bir yoki ikkitasini keltirib chiqaradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
