1. «Aholi statistikasi» fanini nimani o’rganadi?

128. Rentaning oshgan va keltirilgan qiymati.
Rentaning oshgan summasi va hozirgi (keltirilgan)1 miqdori moliyaviy rentalarning umumlashtiruvchi ko’rsatkichlari hisoblanadi.
Rentaning oshgan summasi deganda biz renta a’zolarini (foizlar qo’shilgan holda) renta muddati oxiriga bo’lgan yig’indisini tushunamiz. Bu ko’rsatkich yillik doimiy rentalar uchun qo’yidagi formula bilan aniqlanadi:

bu erda: R-badal (vznos) miqdori.
129. Uzoq muddatli kreditlarni qoplash rejasini tuzish usullari.
Uzoq muddatli kreditlarni qoplash bir qancha usullar bilan amalga oshirilishi mumkin. Shulardan biri – qoplash rejasini tuzishdir. Qoplash rejasini tuzishdan oldin, muddatli to’lovlar summasi aniqlanadi. Ular teng badallarda va teng bo’lmagan to’lovlardan tashkil topishi mumkin. Shartnomada qarzni qoplash teng bo’lmagan muddatli to’lovlarda ko’zda tutilgan bo’lsa, muddatli to’lovlar summasi quyidagi formula bilan hisoblanadi:

bu erda: D – umumiy qarz miqdori; R – yillik badallar; K – hisoblanadigan yilning tartib nomeri.
130. Oliy moliyaviy hisob-kitoblar va inflyatsiya.
Bozor iktisodiyoti sharoitida kampaniyalarning asosiy vazifalaridan biri bo’sh turgan pul mablag’larini tez va samarali qo’yilma qilishdir. Chunki pul mablag’lari vaqtli qiymatga ega. Ushbu parametrni ikki aspektda ko’rib chiqishimiz mumkin.
1) Aspekt: Vaqt bo’yicha pul mablag’larini qadrsizlanishi bilan bog’liq. Faraz qilaylik, sizning korxonangizda 30 mln.so’m bo’sh turgan pul mablag’i mavjud, inflyatsiya darajasi (yillik) 12%. Agarda mavjud pulni bir yil miqdorda saqlasak, uni xarid qobilyati pasayadi va joriy kun uchun u 26,78 mln.so’mga teng bo’ladi.
2) Aspekt: Kapitalni (pul mablag’larini) aylanishi bilan bog’liq. Pul aylanishi deganda : Oddiyroq qilib aytganda, uning daromad keltiradigan operatsiya va bitimlarda qatnashishiga tushuniladi. Masalan, 3 yilda 30 mln.so’m daromad keltiradigan va daromadni olish variantlari xar yil 10 mln.so’m, ikkinchi yilda – 20 mln.so’m va bir yo’lakay 30 mln.so’m taklif etilmoqda. Hozirgi paytda xatto iktisodiy ma’lumotga ega bo’lmagan kishi xam ikkinchi va uchinchi variantlardan bosh tortsa kerak. Bu juda to’g’ri qaror. Lekin shartlarni ozrok o’zgartirsakchi? Masalan, birinchi yilda 5mln.so’m. Ikkinchi yilda 10 mln.so’m va uchinchi yilda 15 mln.so’m bo’lsin. Inflyatsya darajasi birinchi variantda 9%, 10%, 8%ga teng. Ikkinchi variantda – 8%, 9%, 7%, 5%. Daromadni to’lash muddati ikki martaga (1,5 yilda) almashtirildi. Tushunarli, sharoit o’zgarishi bilan qabul qilinadigan qaror ham o’zgarishi kerak.