1. Abraham Маslоw концепцияси. Мотивацияга оид назариялар. Кутишлар ва Адолатлилик назариялари

B.Weonerнинг мотивацион назарияси


B.Weoner ўзининг “Мотивация назариялари” китобида тадбиркорлик фаолияти мотивацияни ёритишда “Инстинкт назарияси”, “Идрок этиш назарияси”, “Бошқариш ва мустаҳкамлаш назарияси” каби бир қатор назарияларнинг ўрни беқиёслигини алоҳида таъкидлаб ўтган. Унга кўра,


1. Инстинкт назарияси

Унда эътироф этилишича, тадбиркор фақатгина ташқи таъсир ва ички таҳлилга асосланган ҳолдагина эмас, балки ўзининг инстинктив мақсадларидан келиб чиққан ҳолда ўз хатти-ҳаракатларини амалга оширар экан. Ачинарлиси шундаки, бу ҳаракатларнинг натижаси моҳиятини улар кеч англаб буни ўзлари билмаган ҳолда амалга оширганликларини уқтиришади.

^{1-расм. B.Weonerнинг мотивацион назарияси чизмаси}

Тадбиркор фаолиятини ташкиллаштиришда, унинг инстинктив хислатларидан фойдаланиш назарияси 1920 йилларда ўз машҳурлигини йўқота борди. Бунга асосий сабаб, инсон инстинктининг серқирралиги бўлса, иккинчиси, олимларнинг инсон инстинктига ҳам таъсир қилиш мумкин, деган хулосалари бўлди.

2. Бошқариш ва мустаҳкамлаш назарияси

Тадбиркорлик фаолияти мотивациясининг психологик жиҳатдан асослайдиган иккинчи назария бўлиб, унда тадбиркорнинг ҳозирдаги фаолияти ўтмишдаги малака ва келажакдаги мўлжаллаётган оқибат (ютуқ, соврин, мавқе...)ларига асосланади дейилади (16.1-расм).

3. Идрок этиш назарияси

Ушбу назария “бошқариш” назарияси билан узвий боғлиқдир. Идрок этиш назарияси тадбиркорнинг келажакка бўлган ишончига асосланса, “бошқариш” назарияси ўтмишдаги воқеа оқибатларига асосланади. Идрок этиш назариясида таъкидланишича, инсон фаолияти келажакка бўлган орзу, умид, ишонч каби таркибий қисмлардан иборатдир.

Демак, тадбиркорлик фаолияти мотивациясини шакллантириш ва уни ишлаб чиқаришга қўллаш психологик қарашларда жуда кенг ўрганилган муаммолардан биридир.