1. Abraham Маslоw концепцияси. Мотивацияга оид назариялар. Кутишлар ва Адолатлилик назариялари

6. Тадбиркорлик мотивацияси ва қизиқишларини ўрганишда қўлланиладиган психодиагностик методлар


Умуман тадбиркорнинг ижтимоий хулқ мотивлари ҳақида гап кетганда, унинг икки элементини: ҳаракат дастури ва мақсадни ажратиш мақсадга мувофиқ саналади. Ҳаракат дастури мақсадга эришишнинг воситаларига аниқлик киритади. Бунинг учун ижтимоий хулқнинг мотивлари аниқланган, эҳтиёжлар мувофиқлаштирилган, мақсадлар ва унга етиш воситалари аниқ бўлиши керак. Шундагина тадбиркор ижтимоий хулқи жамият меъёрларига мос бўлади.
А.Карповнинг ёзишича, меҳнатга ижтимоий мотивация муаммоси асосан ишлаб чиқаришдаги психологик ва тадбиркорлик бошқаруви масалалари муаммоларини ўз ичига олади.
Муаллифнинг фикрича, психологик муаммолар, ишчининг ва ҳар қандай тадбиркорнинг руҳий ҳолати, кечинмалари, ташқи омил таъсирини қай даражада ҳазм қила олиши ва буларнинг тадбиркор иш фаолияти ва натижасига таъсир қилиш даражаси тушунилади.
Психологик нуқтаи назардан мотивацияни тизимли тарзда ўрганиш инсонни меҳнатга айнан нима йўналтиришини яққол аниқлашга имкон берди. Лекин инсонни меҳнатдаги хулқи тадқиқотлари мотивациянинг баъзи умумий тушунчаларини беради ва иш жойида ходим мотивациясининг прагматик моделларини яратишга имкон туғдиради.
Тадбиркорлик фаолияти мотивациясини ижтимоий-психологик хусусиятларини ўрганишда, ҳозирги кунда, ривожланган мамлакатларда икки хил ёндошув мавжуд:

• 
  методикалар жамланмаси;
  
• 
  умумий мослашиш.
  

Шунингдек, биринчи ёндошиш, методикалар жамланмасига тўртта метод киради:

• 
  иқтисодий методлар (Д.Синк);
  
• 
  мақсадли метод;
  
• 
  ишни такомиллаштириш ва режалаштириш методи (Д.Хакмен, Г.Олдхэм);
  
• 
  “қатнашиш” методи (метод “соучастия”) – ишчиларни жалб этиш.
  

Ҳозирда ушбу жамият қатламининг психологик, ижтимоий ҳамда ижтимоий-психологик мавқеи хусусиятлари, шунингдек, ҳаёт фаолиятининг иқтисодий шароитлари ҳақида адекват тасаввурларга эга бўлиш ўта муҳим саналади. Шу билан бирга уларда ижтимоий-психологик хусусиятларни ривожлантириш динамикасини кузатиш ҳам муҳим аҳамиятга моликдир.