1 – Тажриба иши

Ishning bajarilish tartibi:
Gorizontga boshlang’ich tezlik bilan burchak ostida otilgan jismning uchish trayektoriyasining modeli.
Yerdan 1m balandlikda joylashgan gorizontga 20 m/s boshlangich tezlik bilan α=30⁰ burchak ostida tosh uloqtirgan kuzatuvchini ko`rib chiqamiz. Toshning og’irlik kuchi ta’sirida uchish trayektoriyasi modelini amalga qo`llash va kuzatuvchidan toshning tushish nuqtasigacha bo`lgan masofani aniqlash zarur. Atmosfraning tosh uchishiga ta’siri hisobga olinmaydi. Toshning harakat tenglamasi maktab fizika kursidan ma’lum va quyidagi ko`rinishga ega:

bu yerda: y₀=1m, v₀=20m/s, α=30⁰, g=9.81m/s².
Tosh trayektoriyasi modelining struktura sxemasi 1-rasmda keltirilgan.

1-rasm. Tosh trayektoriyasi modelining struktura sxemasi.
Tosh tezligining vertikal tashkil etuvchisi (υ_y=υ₀sinα) Gain1 bloki bilan, gorizontal tashkil etuvchisi(υ_x=υ₀sinα) Gain3 bloki bilan, erkin tushish tezlanishi esa Gain2 bloki bilan berilgan. Toshning joriy uchish balandligi vaqt funksiyasi sifatida summator chiqishida shakllanadi. Modellashtirish tugashidagi signal balandlik y nolga teng bo`lgan vaqt momenti Relational Operator va Stop Simulation bloklar bilan shaklanadi. Raqamli registr ko`rsatkichi toshni gorizontal yerga tushish nuqtasigacha bo`lgan masofa uzunligiga mos keladi. 2 va 3-rasmlarda mos ravishda toshning virtual ikki koordinatali registr ekranida trayektoriyasi va uchish balandligining vaqt bo`yicha o`zgarish grafigi ko`rsatilgan.

2-rasm. 1m balandlikdan 20m/s boshlang’ich tezlik bilan 30 gradus burchak ostida gorizontal otilgan toshning uchish trayektoriyasi.

3-rasm. Toshning uchish balandligini vaqt bo`yicha o`zgarish grafigi


Variantlar:

№