|
9-seminar
Mavzu. Mustaqil ta’limni tashkil qilish mexanizmlari va o’quvchilar bilimini nazorat qilish usullari
Har qanday bilimni o‘zlashtirish uchun mustaqil ishlash ko‘nikmalarini odam bolaligidan egallaydi va butun hayoti davomida rivojlanib boradi.
Mustaqil ish–bu, muayyan fandan o‘quv dasturida belgilangan bilim, ko‘nikma va malakaning ma’lum bir qismini talaba(o‘quvchi) tomonidan fan o‘qituvchisi maslahati va tavsiyalari asosida auditoriya va auditoriyadan tashqarida o‘zlashtirishiga yo‘naltirilgan tizimli faoliyatdir [92, 441-442 b].
Mustaqil ish mustaqil ta’lim shaklida auditoriyada, uyda, kutubxonalardagi turli tayyorgarliklar, loyihalash, tadqiqot ishlari sifati olib boriladi.
O‘quvchining mustaqil ishni bajarishi, uning mustaqil ishlash ko‘nikmalarini shakllantirishga, mustaqil fikrlash, o‘ylash, masalani yechimini mustaqil qidirish, yechish yo‘llarini topish, mustaqil xulosa va qarorlar qabul qilishga o‘rgatadi. Shuningdek, mustaqil ishni refleksiv ravishda bajarib boruvchi o‘quvchilarda nostandart holatlarda tezroq maqbul qarorlar qabul qilish qobiliyatlari shakllanib borishini ko‘rishimiz mumkin.
Bajariladigan mustaqil ishlar nazariy savollarga javob topish, amaliy topshiriqni, laboratoriya ishini bajarishga doir, seminar mashg‘ulotiga tayyorgarlik, oraliq baholashlardan o‘tish, kasbiy muammolarni hal etish, testlarni yechish, krossvordlar ko‘rinishida bo‘lishi mumkin.
Har bir mustaqil ish o‘quvchi bilimini mustahkamlashga hissa qo‘shishini hisobga olib, uni turli ko‘rinishlarda belgilash mumkin. Ammo, bundan ko‘zlangan maqsad albatta talaba egallashi zarur bo‘lgan bilim baholash mezoniga mos bo‘lishi kerak [119, 366-368 b].
Talabaning mustaqil ishi uslubiy va moddiy-texnik jihatdan ham puxta o‘ylangan va yaxshi tashkil etilgan bo‘lishi kerak. Har bir mavzu uchun ishning maqsadi, mustaqil bajarish uchun vazifalar va savollarni aniq shakllantirish kerak, asosiy adabiyotlarni ko‘rsatish kerak. Mustaqil ishning to‘g‘ri tashkil etilishi talabalarga fanning ishchi o‘quv dasturiga muvofiq masalalarni chuqur o‘rganish, qarashlar va e’tiqodlarning mustaqilligini rivojlantirish, biznesga ijodiy yondoshish, mantiqiy fikrlash, o‘z nuqtai nazarini isbotlash, taklif qilingan mavzuni muhokama qilish, to‘g‘ri qaror qabul qilish kabi qimmatli fazilatlarni shakllantirishga imkon beradi.
Oliy ta’limning vazifasi ijodiy fikrlashga, o‘zini rivojlantirishga va innovatsiyalarga qodir mutaxassis shaxsini shakllantirishdir. Ushbu muammoning yechimi faqatgina bilimlarni o‘qituvchidan talabaga o‘tkazish orqali amalga oshirilmaydi, balki, talaba bilim olishning yo‘li, uning yordamida muammoni shakllantirish, uni hal qilish usullarini tahlil qilishi, maqbul natijani topishi va uning to‘g‘riligini mustaqil isbotlay olishi muhim ahamiyatga ega. Hozirgi vaqtda ta’limni isloh qilish o‘qitish paradigmasidan ta’lim paradigmasiga o‘tish bilan bog‘liq. Shu munosabat bilan shuni ta’kidlash kerakki, talabalarning mustaqil ishi nafaqat o‘quv jarayonining muhim shakli, balki uning asosiy shakliga aylanishi kerak.
Oliy ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida talabalarning o‘quv faoliyatini tashkil etish turlaridan biri sifatida mustaqil ishning ahamiyati ortib bormoqda. Mustaqil ishning o‘quv jarayonidagi ahamiyatini quyidagi mezonlar bilan aniqlash mumkin:
zamonaviy ta’limda yuqori malakali, raqobatbardosh, mustaqil shaxsiy qarorlar qabul qila oladigan mutaxassislarni tayyorlash;
talabalarni amaliy va mustaqil ishlarni puxta o‘zlashtirgan, o‘z malakalari va bilimlarini doimiy ravishda takomillashtirib borishiga erishish;
o‘quv jarayonini tashkil qilishga o‘zgartirish kiritish - mustaqil ish uchun vaqtni ko‘paytirish, o‘qituvchining dars yuklamasini kamaytirish kabilardir.
O‘quv jarayonida mustaqil ishni tashkil etishning yuqoridagi belgilari nafaqat mustaqil ishning o‘zi, balki bilim, ko‘nikma va ko‘nikmalarni egallash uchun o‘quv faoliyatini tashkil etishga faol o‘qitish usullarini ham kiritishni anglatadi. Bunday holda, biz talabalarning kasbiy faoliyatiga ijodiy yondoshishni rivojlantirishga qaratilgan mustaqil ish soatlarini ko‘paytirishni nazarda tutadi.
Jamiyatning hozirgi bosqichida oliy ta’limda o‘quv dasturi doirasida ko‘p qirrali bilimlar berildi, ammo bu bilimlar bir necha yil ichida o‘z ahamiyatini yo‘qotishi mumkin. Shuning uchun zamonaviy jamiyatda malakali mutaxassis bo‘lishning yagona yo‘li - bu o‘z-o‘zini o‘qitish, mustaqil o‘qib izlanishdir.
Shunday qilib, oliy ta’lim o‘qituvchisining asosiy, ustuvor vazifasi o‘z-o‘zini rivojlantirishga, o‘z-o‘zini o‘qishga va innovatsiyaga qodir ijodiy shaxsini, mutaxassisni shakllantirishdan iborat bo‘ladi.
Aynan mustaqil ta’lim talabani passiv bilim iste’molchisidan muammoni shakllantiruvchi, uni hal qilish usullarini tahlil qiluvchi, maqbul natijani topish va uning to‘g‘riligini isbotlaydigan faol bilim oluvchiga o‘tkazish kerak. Chunki muammoni hal qilish bilimlarni uzatishni rivojlantirish va takomillashtirishga yordam beradi. Bundan kelib chiqib aytishimiz mumkinki, mustaqil ish o‘quv jarayonini tashkil etishning bir shakli emas, balki talabaning mustaqil faoliyatidagi asosiy fundamental boshlanishiga aylanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
