1- modul: ijtimoiy psixologiya faniga kirish 1-mavzu: Ijtimoiy psixologiyaning shakllanishi va rivojlanishi. Ijtimoiy psixologik g’oyalarning shakllanish tarixi

Omma psixologiyasi
paydo bo’lishiga tarixiy asos ishchilar sinfining paydo
bo’lishi va Evropada ishchilar harakatining ommaviy tus olishi bo’ldi. Ya’ni, XIX
asrning 2-chi yarmida sanoat va ishlab chiqarishning rivojlanishi, ishchilarning u
yoki bu sanoat korxonasi doirasida mehnat qilish uchun to’planishi ishchilar
harakatining kuchayishiga olib keldiki, ular ba’zan tartibsiz harakatlar, uyushgan
harakatlarning sub’ektiga aylanib qoldilar. Shuning uchun ham shu harakatlarning
qonunlarini bilish, ularni boshqarish usullarini o’ylab topish zarur edi.
Ommaviy hodisalarni o’rganish natijasida 1890 yilda
Gabriel Tard
ning
«Taqlid qilish qonunlari» deb atalgan birinchi kitobi chiqdi.
G.Tard
Frantsiyada
ro’y berayotgan ommaviy hodisalarni, shu hodisalarda ishtirok etayotganlarning
xulq-atvorini taqlid qilish orqali tushuntiradi. Bu harakatlar irratsional (ya’ni
aqlning ishtirokisiz) tabiatga ega bo’lib, har bir individ ommaga qo’shilgan zahoti
unga taqlid qilishga tayyorlik instinkti ustun bo’lib qoladi. Italiyalik huquqshunos
S.Sigeli
va frantsuz olimi
G.Lebon
ham
G
.
Tard
ishlarini ma’qullab, uning
nazariyasini faktik materiallar bilan boyitdilar.
1895 yilda bosilib chiqqan
S.Sigeli
ning «Ommaning jinoyatlari» va
G.Lebon
ning «Omma psixologiyasi» kitoblarida asosiy g’oya shundan iborat
ediki, ommaviy harakatlarda shaxsning o’z xulq-atvorini ongli va aql bilan
boshqarish qobiliyati yo’qoladi. Bunday holatlarda hissiyotlar ustun keladi,
natijada affekt holatlar kelib chiqadi, ya’ni, odam o’zi nima qilayotganligini,
olomonga nega qo’shilib qolganligini ham anglay olmaydi, shuning uchun ham
affekt holatida ro’y bergan jinoyatga aybni yumshatuvchi holat sabab bo’lgan, deb

---

15
qarash adolatli bo’ladi. Bu qarashlari tufayli