1- modul: ijtimoiy psixologiya faniga kirish 1-mavzu: Ijtimoiy psixologiyaning shakllanishi va rivojlanishi. Ijtimoiy psixologik g’oyalarning shakllanish tarixi

xalqlar psixologiyasi,
·
olamon psixologiyasi va
·
ijtimoiy xulq-atvorning instinktlari nazariya
sidir.
Ularning barchasini o’ylantirgan masala bitta bo’lib, u ham bo’lsa jamiyat va
shaxsning o’zaro munosabatini tahlil qilish zaruratidir.
Ijtimoiy psixologik bilimlar uchun manba rolini o’ynagan birinchi asos
x
alqlar psixologiyasi
bo’lib, u XIX asrning o’rtalarida Germaniyada shakllandi.
Undagi asosiy nazariy fikr shundan iborat ediki, ayrim individlardan yuqori
turadigan ruh mavjud bo’lib, bu ruh o’zidan ham yuqori turadigan ilohiy
yaxlitlikka bo’ysunadi. Bu ilohiy yaxlitlik xalq yoki millatdir. Ayrim individlar ana
shu yaxlitlikning bo’laklari bo’lib, ular aslida shu ruhga bo’ysunadilar. Ya’ni,
ushbu nazariya tarafdorlining fikriga e’tibor bersak, ular nuqtai nazariyaa, shaxs
bilan jamiyat o’rtasidagi qarama-qarshilik muammosi jamiyat foydasiga hal
qilinadi. Xalqlar psixologiyasining tarixiy-mafkuraviy asosi bo’lib
Gegel falsafasi
va
 nemis romantizmi
xizmat qilgan, deyish mumkin, chunki Gegeldagi
«individdan yuqori turuvchi ruh» g’oyasi xalqlar psixologiyasi jonkuyarlari
tomonidan to’lig’icha qabul qilindi.
«Xalqlar psixologiyasi» iborasi birinchi marta faylasuf
M.Latsarus
(1824-
1903) hamda tilshunos
G.Shteyntal
(1833-1893) asarlarida ishlatildi. Ular
birgalikda chop etgan «Xalqlar psixologiyasi to’g’risida kirish so’zi» kitobida
shunday fikrlarni ilgari suradilar: «Tarixni yurgizuvchi asosiy kuch – bu xalq yoki
shu «yaxlitlikning ruhi» bo’lib, bu ruh san’atda, dinda, tilda, afsonalarda,
an’anlarda o’z aksini topadi. Individning ongi ushbu yaxlitlikning mahsuli bo’lib,
ularning yig’indisi o’z navbatida xalq ongini tashkil etadi. Xalqlar
psixologiyasining vazifasi xalq ruhi mohiyatini o’rganish, xalq ruhiyati qonunlarini
ochish, xalq psixologiyasiga oid bo’lgan o’ziga xos xususiyatlarning paydo
bo’lishi va yo’qolishini tushuntirib berishdir». O’sha kitobda mualliflar shaxs bilan
jamiyat munosabati xususida quyidagi mulohazalarini bayon etadilar: odam o’z
mohiyati jihatidan ijtimoiy mavjudot bo’lib, u jamiyat hayoti bilan uzviy bog’liq,
chunki u o’ziga o’xshashlarga qarab rivojlanadi, boshqalarga taqlid qilib harakat
qiladi va ular ta’qibidan qochadi... Xalqlar psixologiyasining asoschilari faqat
nazariy mulohazalar yuritish bilan cheklanadilar, chunki ularda o’z fikrlarini isbot
qilish uchun tadqiqot ishlari yo’q edi.
«Psixologiyaning otasi» hisoblangan