1 -Ámeliy shınıǵıw. Tema: Dasturiy energiya dárekleri menen tanisiw. Joba

2. Fotoelektr usılında. . Quyash suw ısıtǵıshlardıń shamalıq bahaları, AQSH dolları. Ónimliligi, l Kollektordıń maydanı, m2 Bahası, AQSH dollarında Ana'naviy usılda quyash energiyasın elektr energiyasına aylandırıw ushın quyash enjergiyasın jıynap alıwshı geliostatlarning-1 energiyası suwǵa toldırılǵan puw qazanına -2 yo'naltiriladi. Payda bolǵan puw, genjeratordı -4 háreketke keltiretuǵın ıssılıq turbinasiga-3 uzatıladı. Turbinani háreketke keltirip jumıs atqarǵan puw kondensatorǵa -5, bug'ni suwǵa aylantıriwshı úskenege uzatıladı. Kondensatordan shıqqan suyıqlıq taǵı quyash geliostatlariga uzatıladı hám sol jol menen process dawam etedi. quyash energiyasın suyıqlıq – puw járdeminde elektr energiyasına aylandırıw sxeması bjerilgen.
Fotoelektr usılda elektr energiyası islep shıǵarıw. Ekenin aytıw kerek quyash nurın eletromagnit tolqınları dep qaraw múmkin. Kvant teoriyasına tiykarınan, elektromagnit tolqınlarına nol massalı elementar bóleksheljer - fotonlar dep qaraladı. Quyash energiyasın fotoelektrik energiyaǵa kayta aylandırıw tiykarında 1887 jılda Gers tárepinen jaratılǵan, jaqtiliq fotonlaring birparabir metallarnin elektronları menen kirisiwuvi nátiyjesinde elektronlar málim mikdordagi energiyaǵa iye boladılar. Mine sol energiyadan paydalanǵan halda quyash energiyasınan tuwrıdan-tuwrı elektroenergiya alıw múmkin. Bul processga fotoeffekt xodisasi dep ataladı.
Quyash energiyasın elektr energiyasına aylandırıw sxeması :
1-geliostatlar; 2- qazan ; 3-turbina; 4- genjerator ; 5- kondesator (bug'ni suwǵa aylantıriwshı apparat ). Solay etip, fotoelektor yacheykalarida jaqtiliq nurlanıw energiyası elektr energiyasına aylantırıladı. Fotoelektr yacheykalarini tayarlawda birinshi bolib mono yamasa polikristall kremniydan paydalanılǵan Házirgi kúnde bul elementten tayarlanatuǵın yacheykalar, dúnyada urnatilgan sistemalardıń 80 payızın quraydı. Olardıń paydalı jumıs koeffitsenti 11÷16 protsentti quraydı. Keyingi vaktlarda fotoelektor yacheykalaramorf kremniy, kadmiy – tellurid yamasa mıs - indiy-selindan yupka plyonkalar formasında tayarlana basladı. Olardıń paydalı jumıs koeffitsenti derlik 8 protsentti quraydı, birok mono yamasa polikristall kremniydan tayarlanatuǵın fotoelektr yacheykalarga qaraǵanda tayarlanishi arzanrok bolıp tabıladı.
Házirgi waqıtta fotoelektr yacheykalarining paydalı jumıs koeffitsenti- ni 30÷60 procentke asırıw ústinde ilimiy-tadkikot jumısları alıp barilmokda. Onıń ushın plyonkalarni 4÷8 ret ústpe- úst ornatıw zárúr boladı. Bul tadkikotlar nátiyjesinde apparat quwatı asıriladı hám de islep chikarish bahası keskin pasayadi. Fotoelektr sisteması turaqlı elektr tokın islep shıǵaradı hám invertor járdeminde turaqlı elektr tokı, ózgjeriwshen júzimka aylantırıladı. Kremniy plastinkaların islep chikarish procesi. Quyash batareyasınan elektroenergiya alıw sxeması