1-
Mavzu:
RIVOJLANGAN DAVLATLARDA TA`LIM-TARBIYA
1. Germaniyada ta’lim-tarbiya jarayonlarining o‘ziga xos xususiyatlari.
2. Fransiyada ta’lim siyosatining olib borilishi
3. Buyuk Britaniya va Shveytsariya ta’limi
tizimi
4. Shveytsariya ta’lim tizimi
5. Belgiya ta’lim tizimining o‘ziga xos xususiyatlari
Rivojlangan kishini tarbiyalash muammosi
Dunyoning
rivojlangan
mamlakatlarida
har
jihatdan
rivojlangan
kishinitarbiyalash muammosi hozirgi kunning asosiy talabi bo‘lib turibdi. Chunki,
jamiyatda
yuz
berayotgan
inqilobiy
o‘zgarishlarni
insonning
o‘zini
uzgartirmasdanamalga oshirib bulmaydi. Ammo, yangi kishini tarbiyalash o‘z-o‘zidan
emas, balkiijtimoiy munosabatlar yangilanishi jarayonida amalga oshadi. Bu
jarayondamaktablar tizimi muhim ahamiyat kasb etadi.Axborot texnologiyalari
yetakchi uringa chiqib olgan hozirgi kundarivojlangan mamlakatlarda maktablar
tizimini, ta’lim mazmunini yangilashzaruratga aylandi. Eskicha o‘qitish
usullari va
metodlari ma’nan eskirib, ta’limningilg‘or pedagogik texnologiyalarga asoslangan
metodlari va shakllariga ehtiyojkuchaydi.Qadimgi ajdodlarimiz olamning murakkab
tabiiy jarayonlarini urganib borarekan, insonni, uning ma’naviy-axloqiy kamolotini
olamdan tashqarida emas, balkishu olamning ichida deb qaraydilar. Ularning fikricha,
odam – olam ichidagikichik olam bo‘lib, unda katta olam (olami Kubro) ning barcha
xususiyatlari o‘zaksini topgandir. Bu hol olamni to‘la tasavvur qilishdan oldin odamni,
insonolamini yaxshi bilishni taqazo etadi.
Shu nuqtai-nazardan qaraganda, hozirgi
davrrivojlangan mamlakatlarida insonni tabiatning oliy mahsuli sifatida, olamning
birparchasi deb qarashda biryoqlamalikka berilib ketish kuzga tashlanadi.
Shuninguchun bu mamlakatlarda insonni faqat zamonaviy ishlab chiqarish ilmi
bilanqurollantirish,
axborot texnologiyalari, boshqaruv malakalarini o‘rgatishga
ustivorsoha sifatida qaralmoqda. Ulardagi maktablar ta‗lim-tarbiyasi oldiga ham
shundayvazifa quyilgan bo‘lib, kichik olam (Najmiddin Kubro) ning moddiy
ehtiyojlariyetakchi o‘ringa, ma‗naviy ehtiyojlar keyingi o‘ringa tushib
qolayotir.O‘zbekiston ta’lim tizimi keng qamrovli islohatlarni hamda qayta qurish
ishlariniamalga oshirishdek murakkab jarayonni boshidan keshirmoqda.
Ulardan
ko‘zdatutilgan maqsad - maktab faoliyatini demokratlatlashtirish, uning
insonparvarliktamoyillarnini rivojlantirish, shu asosda o‘quv tarbiya ishlari
mazmunini
uningshakl
va
uslubini
kompleks
yangilash
va
yanada
takommillashtirishdan iboratdir.Bu vazifalarni muvofaqqiyatli hal qilishning muhim
shartlaridan biri shet elmaktabi va pedagogikasi tajribalariga
munosabatni tubdan
o‘zgartirishdan iboratekanligini hayotning o‘zi ko‘rsatmoqda.Bu tajribalarni o‘rganish
orqali biz ta’limda xato va yangilishishlardan, shubxalixulosalarda o‘zimizni
saqlashimizdan tashqari ta’lim tarbiyada qotib qolgan,eskirgan, o‘z dolzarbligini
yo‘qotib borayotgan ish shakllari va uslublarda tezroqxolos bo‘lish bilan birga, uni
munosib tarzda yangilashda qo‘shimsha boymanbalarga ham ega bo‘lamiz.Ta’lim-
tarbiyada samarali islohotlarni amalga oshirish talab etilayotgan hozirgidavrda esa
ilmiy
texnika taraqqiyoti, yangi texnologik revolyusiya sharoitidamuvaffaqiyatli
faoliyat ko‘rsata oladigan jamiyat a’zolarini yetishtirib berish, yoshavlodni kasb –
xunarga yo‘naltirishda davlat xizmatini xamda o‘rta ta’limning ko‘pvariantli ushinshi
bosqishini joriy etish, ta’lim mazmunini yaxshilashda pedagogikvositalarni qo‘llash,
ta’limda tashabbuskorlik va ijodkorlikka keng yul oshish,uning muxim tizimlarini
yaratish kabi shet el tajribalarini o‘rganish aynimuddaodir.Rivojlangan
xorijiy
davlatlarda ta’limning mamlakat ishki siyosatiga faol ta’siretadigan ijtimoiy jarayon
ekanligi, e’tirof qilingan xaqiqatdir. Shu tufayli ham shetmamlakatlarda maktab
extiyojini iqtisodiy ta’minlashga ajratilayotgan mablag‘miqdori yildan yilga - oshib
bormoqda.Yaponlarda masalan, «maktab muvoffiqiyati va farovonlik timsoli» gina
bo‘libqolmay, «u insonlarni yaxshilaydi», degan fikr ishonsh va e’tiqodga
aylangan.Ta’lim to‘g‘risidagi g‘amxurlik taniqli siyosatshilarning xam xamisha diqqat
–etiborida bo‘lgan. Shuning ushun xam AQSH ning sobiq Prezidenti
R.Reyganni,Buyuk Britaniya Bosh vaziri M.Teshsherni, Fransiya Prezidenti
F.Mettiranlarnimaktab islohotining tashabbuskorlari deb bejiz aytishmaydi.
F.Mitteran maktabni«Jamiyatini harakatlantiruvshi kush» deb hisoblagan.Rivojlangan
mamlakatlarda pedagogik tadqiqotlarni amalga oshiradigan ko‘p sonliilmiy muassalar
ishlab turibdi. Germaniyada ularning ikki mingdan ortiq. Fransiya,AQSH, Yaponiyada
ta’lim tarbiya nazariyasi muammolari bilan yuzlab davlat
vaxususiy tashkilotlar
Universitetlar pedagogik tadqiqot markazlarishug‘ulanmoqdalar. Ular faolitini esa
xalqaro ta’lim markazlari, masalan, AQSH daxalqaro instituti muvofiqlashtirib
bormoqda. Ko‘pshilikning faoliyati o‘quvdasturini takommillashtirish va qayta
qurishga qaratilgan.
