1 – Mavzu: Neft va uni qayta ishlash mahsulotlari. Neftni qayta ishlashning asosiy usullari. Reja

Neftni qayta ishlashning asosiy usullari. 
Neftni qayta ishlashning fizikaviy 
va kimyoviy usullari mavjud. Kondan olingan neft qayta ishlash korxonasiga 
yuborilishidan oldin plast suvlari bilan mineral tuzlardan tozalanadi. Qimmatli 
komponentlar yuqolishini kamaytirish maqsadida yana propan - butan, ba’zan 
qisman pentan fraksiyali uglevodorodlar haydab olinadi. 
Neftning tarkibida qatlam holatida albatta qandaydir miqdorda erigan gaz 
bo’ladi. Neft harakatga kelgandan keyin va ayniqsa, quduq ichiga kirgandan keyin 
erigan gaz ajralib chiqa boshlaydi. Quduqlardan chiqayotgan neft o‘z tarkibida 
erigan gaz bilan birga har xil miqdorda qatlam suvi, mexanik moddalar (asosan 
qum zarrachalari) ni ham birga olib chiqadi. Shuning uchun neftni 
- 
qayta ishlash 
zavodiga jo‘natishdan oldin erigan gaz, suv va mexanik moddalardan tozalash 
kerak. Gazni neftdan ajratib olish uchun gaz ajratgichlardan foydalaniladi. Gazni 
to’liqroq ajratib olish uchun ba’zan maxsus isitgichlardan ham foydalaniladi. 
Isitgichlardan o‘tgan neftning
 
harorati oshishi natijasida uning tarkibidagi erigan 
gaz hamda eng yengil uglevodorodlar ajralib chiqadi va ajratib olingan gaz - gazni 
qayta ishlash zavodlariga yoki to‘g‘ridan to‘g‘ri iste’molchiga jo‘natilishi 
mumkin.
Neftni qayta ishlashning fizik (haydash) usuli. 
Suyuq yonilg‘ining asosiy 
qismi neftni to‘g‘ridan to‘g‘ri haydash, ya’ni fizikaviy usul asosida (bunda 
uglevodorodlarning kimyoviy tuzilishi o‘zgarmaydi) yoki termik qayta ishlash, 
ya’ni kimyoviy usul asosida (bunda uglevodorodlarning kimyoviy tuzilishi 
o‘zgaradi) olinadi. 
Neftni qayta ishlashda «birlamchi» va «ikkilamchi» texnologik jarayonlar 
qo'llaniladi. «Birlamchi» jarayonlarga neftni to‘g‘ridan-to‘g‘ri «haydash» 

---

jarayonlari kiradi. Bu jarayonlar atmosferada va vakum qurilmalarida amalga 
oshiriladi. «Ikkilamchi» jarayonlarga «birlamchi» jarayonlardan ortib qolgan 
qoldiqdan katalizatorlar yoki qo‘shimcha uskunalar yordamida kerakli moddalarni 
ajratish va olingan moddalar tarkibidagi (asosan oltingugurt va uni birikmalarini) 
ajratib olish va tozalash inshootlari kiradi. 
Neftni haydash jarayoni, shu jumladan, eng yengil va tiniq neft 
mahsulotlarini (benzin, kerosin, dizel yonilg‘isi) olish jarayoni atmosfera bosimi 
ostida bajariladi. 
Neftni birlamchi qayta ishlash usuli (haydash usuli) fizikaviy usul bo‘lib, neft 
tarkibidagi uglevodorodlar qaynash haroratiga qarab ajratiladi. Neftni haydash 
deganda, uni qaynash darajasigacha qizdirib, tarkibida bo’lgan uglevodorodlar 
bug‘ holiga keltiriladi, so‘ngra ular sovitilib, suyuqlikka aylangach yig‘ib olish 
tushuniladi. Haydash natijasida distilyat va qoldiq hosil bo’ladi. 
Neftni qayta ishlashning fizik (haydash) usulida murakkab qurilmadan (1.2- 
rasm) foydalaniladi. Qurilma ikkita asosiy apparatdan - neft qizdiriladigan 
naysimon pech va rektifikatsiyalash kolonnasidan iborat. Naysimon pechning 
ichida ilon izi shaklidagi uzun truboprovod joylashgan.