1 – Мавзу. Компьютер тармоқлари. Ҳисоблаш тармоқларининг классификацияси. Тармоқ технологиялари ҳакида умумий маълумотлар. Локал тармоқларнинг таянч топологиялари

2-расм. Мижоз-сервер моделидаги сўровлар ва жавоблар
Мижоз-сервер моделини кенгроқ ёритадиган бўлсак элетрон ҳукумат, e-ҳужжат, e-коммунал, e-тижорат, онлайн рўйхатдан ўтишни, онлайн буюртмалар ва бошқаларни 3-расмда кўришимиз мумкин.
3-расм. Мижозларни сервердаги иловаларга мурожати
Мобил фойдаланувчилар. Бундай ноутбук ва портатив компютерлар каби мобил компютерлар, компютер саноати энг тез ўсаётган сегментлари бири ҳисобланади. Мобил компютерлар 802.11 стандарти асосида тармоққа симсиз уланади. Одамлар кафе, меҳмонхона, аеропорт, мактаблар, поезд ва самолётларда симсиз тармоқдан мобил фойдаланувчилар тобора ортиб бормоқда. Машҳур Samsung, iPhone каби cмарт телефонлар мобил телефонлар ва мобил компютер 3G ва 4G мобил тармоқлари воситасида улар интернетга уланади.
Шахсий тармоқ майдони. Шахсий тармоқ қурилма ва шахс ўртасида мулоқот ўрнатади. Бунга умумий мисол қилиб атроф-муҳит билан компютерни боғловчи симсиз тармоқни олиш кифоя. Блуетоотҳ деб номланган қисқа масофали симсиз тармоқ ёрдамида ҳар бир компютерга монитор, клавиатура, сичқонча, ва принтерни симсиз улаш қуйидаги 4-расмда кўрсатилган.
4-расм. Bluetooth PAN
Маҳаллий ва минтақа тармоқлари. Маҳаллий тармоқ – (LAN – Local Area Network), ушбу ном нисбатан катта бўлмаган ҳудуд (бир корхона, офис, бир хона) да жойлашган компьютерларнинг бирлашувига мос келади. МҲТ учун мавжуд стандартлар (тегишлича Ethernet ва ARCNET) 2,5 км дан 6 км гача бўлган масофадаги компьютерлар орасида алоқани таъминлайди.
МҲТ – компьютерлар, бошқа периферия қурилмалари (принтерлар, диск контроллерлари ва бошқалар) нинг боғланишини таъминлайдиган ва уларга умумий диск хотирасидан, периферия қурилмаларидан биргаликда фойдаланишга, маълумотлар билан алмашишга имкон берадиган аппарат воситалари ва алгоритмлар тўпламидир.
Ҳозирги вақтда ахборот-ҳисоблаш тизимларини 3 та асосий типга бўлиш қабул қилинган (5- расм):
Simli, optik-tolali va radio to'lqinli tarmoq kommunikatsiyalari
5-расм. Компьютер ҳисоблаш тармоқлари
• LAN (Loсal Area Network) – корхона, муассаса, бир ташкилот доирасидаги маҳаллий тармоқ;
• MAN (Metropolitan Area Network) – шаҳар ёки минтақавий тармоқ, яъни шаҳар, вилоят ва шу кабилар доирасидаги тармоқ(7-расм);
• WAN (Wide Area Network) – мамлакат, қитъа, бутун дунё абонентларини боғловчи глобал тармоқ(8-расм).
Жуда кенг тарқалган Wi-Fi деб номланувчи IEEE 802.11 деб номланган симсиз тармоқ стандарти мавжуд. Локал тармоқни симсиз ва симли кўриниши қуйидаги 6-расмда кўрсатилган.
PAN
LAN
CAN
MAN
WAN
Juda qisqa masofali va murakkab emas
Qisqa masofali va murakkab
O’rta masofali va murakkab;
maxsus tashkilotga tegishli
O’rta masofali va murakkab
Juda katta masofali va murakkab