1- mavzu. Kirish. Areal lingvistikaning maqsad va vazifalari

O‘zlashtirish uchun savollar:
1. Til sistematikasi deganda nimani tushunasiz? 
2. Klaster nimani anglatadi? 
3. Til oilasi va ti (dialektal) zona nimasi bilan farqlanadi? 
4.Til va dialektni farqlashning qanday meʼyorlari bor? 

---

10-mavzu. Fokus nuqtasi, o‘zbek shevalarini zonalashtirish
 
Reja:

1
.

Fokus nuqtasi. 
2. Tillar zonasi. Dialektal zona. 
3. Jahon tillarini zonalashtirish masalasi. Zona va til oilasi munosabati. 
Tayanch tushunchalar
: fokus nuqtasi, zona, zonalashtirish, til oilasi. 
 
Til va dialektal zonalarni belgilashda fokus nuqtasi degan tushunchadan 
foydalaniladi. 
Til zonalarini belgilashda muayyan tilning xalqaro ijtimoiy-siyosiy, 
madaniy va geografik joylashuvi muhim rol o‘ynaydi va u fokus nuqtasi 
vazifasini bajaradi. Bu til boshqa tillarni o‘ziga singdirib olmasa-da, uning eng 
muhim unsurlari fokus doirasidagi tillar uchun tushunarli bo‘ladi. Masalan, 
ingliz tili Yevropadagi boshqa tillar uchun fokus nuqtasi vazifasini bajaradi. 
Fokus nuqtasi yirik shahar shevasi bo‘lib, atrof shevalarga doimiy ravishda 
o‘z ta’sirini o‘tkazib turadi va qayta aloqada bo‘ladi hamda dialektal zonaning 
o‘ziga xos rivojlanishini ta’minlaydi. 
 
Bunday zonalarni belgilashda davlat chegaralari hisobga olinmaydi, balki 
o‘zbek tili massivi (o‘zbek tili tarqalgan hudud) geografik, dialektal farqlanishi, 
tarixiy-etnografik xususiyatlari, 
ma’lumotlari asosida uning shevalari 
guruhlashtiriladi. Shu asosda A. Jo‘rayev o‘zbek tilining 11 dialektal zonasini 
belgilagan (bu haqda “O‘zbek tilining diаlektаl bo‘linishi” mavzusida ma’lumot 
beriladi). 
Fokus nuqtasi va doirasin quyidagicha ko‘rsatish mumkin bo‘ladi.

---

A. Jo‘rayev