1 – ma’ruza: temirbeton mohiyati. Temirbeton rivojlanishining qisqacha tarixi

---

1 – MA’RUZA: 
 
TEMIRBETON MOHIYATI. TEMIRBETON RIVOJLANISHINING 
QISQACHA TARIXI.
Reja: 
1.1. Qurilish konstruktsiyalarini qisqacha tarixi sharxi. 
1.2. Konstruktiv yechimlar, konstruktiv tejamkorlik. 
1.3.Temirbeton rivojlanishining qisqacha tarixiy sharxi. 
Tayanch so’z va iboralar:
beton, po’lat armatura, konstruktsiya, qo’yiladigan 
talablar, tejamkorlik, hisoblash usullari, g’isht – tosh konstruktsiyalari, temirbeton, 
betondandagi siqilish, cho’zilish, mustahkamlik, yuk ko’tarish qobiliyati. 
 
1.1. Qurilish konstruktsiyalarini qisqacha tarixi sharxi. 
Qurilish konstruktsiyalarining rivojlanish tarixi qadimdan boshlanadi, ishlov 
berilmagan toshdan birinchi imoratlar tosh davrida qurilgan. Yog’och 
konstruktsiyalar ham qadimgi zamonlardan qo’llanib kelinmoqda. Bu tabiiy 
ashyolar turar joylar, sodda inshootlar ustunlar, bostirmalar, kichik-kichik 
ko’priklar qurishda ishlatilgan. Quldorlik va feodal jamiyatlarda g’isht-toshlardan 
me’morchilikning ko’plab yodgorliklari gumbaz bilan qoplangan saroylar, 
madrasalar, machitlar, ibodatxonalar qurilganini bilamiz.
O’tgan davrda armotoshli konstruktsiyalar paydo bo’ldi va ularni ishlatish 
sohasi 
kengaydi. 
Po’lat elementlar bilan armaturalangan g’isht-tosh
konstruktsiyalar-quvurlar, turli buyumlar, ko’priklar va boshqa shu kabilar 
qurilishda ishlatila boshlandi. Bizning davrimizda devorlar, ustunlar, tirgak 
devorlarni tiklashda g’isht-tosh konstruktsiyalardan foydalanilmoqda. 
Yog’och konstruktsiyalarning qurilishda keng yoyilishi g’isht-tosh 
konstruktsiyalar bilan qadamba-qadam bordi. Birinchi yog’och ko’priklar bizning 
eramizgacha bo’lgan davrlarda qurilgan. 
Qurilish konstruktsiyalari uchun metall birinchi bor XII asrda alohida detallar 
(tortqichlar, mahkamlagichlar va h.) tarzida ishlatilgan. 
Temirbeton konstruktsiyalar XIX asrning o’rtalarida paydo bo’ldi, o’sha 
asrning oxiridayoq temirbetondan tayyorlangan qobirg’ali orayopmalar, birinchi 
ko’priklar, quvurlar qurildi. 
Qurilish konstruktsiyalari ularga qo’yiladigan funktsionalь, texnik, iqtisodiy, 
estetik va boshqa talablarni hisobga olgan holda lo-yihalanadi. 

---