1 – Maruza. Ma’lumotlar bazasi, ularning turlari 1-Mavzu. Ma’lumotlarning axborot modellari, axborotni strukturalash va tasvirlash muammosi

Ma’lumotlar bazasi
- o’zaro mantiqan bog’langan va tartiblangan ma‘lumotlar majmuasi bo’lib, u 
bir guruhdagi obyektlarning xususiyatini, holatini va ular o’rtasidagi munosabatni ma‘lum tartibda 
tavsiflaydi. Umuman olganda MB ni 
tuzilmalangan ma’lumotlar to„plami
deb ham qarash mumkin.
Ma’lumotlar bazasi
– bu bir marta belgilanib, so’ngra turli xil bo’limlarda ko’pchilik 
foydalanuvchilar tomonidan bir vaqtda foydalaniladigan yagona, katta hajmda saqlanadigan 
ma‘lumotlardir. Ortiqcha ma‘lumotlari bo’lgan turli xil fayllari o’rniga, minimal qismdan tashkil topgan 
barcha ma‘lumotlar to’planadi. MBsi qandaydir yagona bo’limga tegishli bo’lmay, balki umumiy 
korporativ resurslar hisoblanadi. Shu bilan birga MB ushbu tashkilotning nafaqat ishchi ma‘lumotlarini 
saqlabgina qolmay, balki ularning tavsifini ham saqlaydi. Ushbu sababga ko’ra ma‘lumotlar bazasini 
o„zini-o„zi tavsiflovchi integrallashgan yozuvlar yig„indisi
deb ham ataladi. Ko’pincha ma‘lumotlar 
tavsifini 
tizimli katalog
(system catalog), yoki 
ma’lumotlar lug„ati
(data dictionary) deb, tavsifning o’zini 
elementi 
meta ma’lumotlar
(meta-data), ya‘ni ―ma‘lumot haqidagi ma‘lumotlar‖ deb ataladi. Aynan 
ma‘lumotlar o’zini-o’zi tavsiflashining mavjudligi MBda dasturlar va ma‘lumotlar o’rtasida mustaqillikni 
ta‘minlaydi.
MB ni qo’llashga asoslangan yondashuv, zamonaviy dasturiy ta‘minotni qayta ishlash yondashuviga 
o’xshashdir. Obyekt foydalanuvchilari uning faqatgina tashqi tasvirini kurishadi, u qanday belgilanishi va 
ishlashi haqida uylashmaydi. Bunday yondashuvning afzalliklaridan biri aynan ma‘lumotlarning 
abstraklanishi (data abstraction), ya‘ni obyektning ichki tasviri uning foydalanuvchilari uchun hech qanday 
oqibatlarsiz, obyektning tashqi tasviri o’zgarishsiz qolish shartlari asosida o’zgartirish mumkin. MB ni 
qo’llash yondashuvi ilovadan ajratilgan ma‘lumotlar tuzilmasi MBda saqlanadi. Ma‘lumotlarning yangi 
tuzilmasini qo’shish yoki o’zgartirish ilovaga hech qanday ta‘sir qilmaydi, chunki ilova o’zgaruvchi 
qismlarga bevosita bog’liq emas. Masalan, yozuvda yangi maydon qo’shish yoki yangi fayl yaratish 
mavjud ilovaning ishiga ta‘sirini ko’rsatmaydi.