1- ma'ruza. Kirish. Tinchlik va qo`zg`alish potensiallari. Neyronlararo aloqalar. Markaziy nerv tizimi

Miyacha va uning funksiyasi. 

 

Agar miya sopida kulrang modda ichkarida (o’rtada) bo’lib, uning ustini oq 

modda o’rab olgan bo’lsa, miyachada buning teskarisi kuzatiladi va yana kulrang 

modda buklanib-buklanib joylashadi (egatlarga ega). 

 

Miyachani o’rganish ancha oldin boshlangan, sababi u miya sopi ustida aniq 

ko’rinib turadi, shuning uchun uning bir qismini yoki hammasini osonlik bilan olib 

tashlash  mumkin  (eng  eski  va  oson  usul).  Mikro-  va  makroelektrod  texnikasi 

keyinroq  paydo  bo’ldi  (elektrofiziologik  metod).  Miyachani  to’liq  olib  tashlash 

turli hayvonlarda turlicha natija beradi, masalan, baliqlar muvozanatini yo’qotadi, 

lekin suzgich qanotlar harakati saqlanib qoladi. Amfibiya vakillarida ham shunday 

natija  olish  mumkin.  Demak  baliqlar  va  amfibiyalarda  miyacha  vestibulyar 

apparatga  xos  ish  bajaradi.  Reptiliya  va  qushlarda  bunday  operatsiya  umumiy 

muvozanatni yo’qotishdan tashqari muskullar tonusini ham buzadi. Demak bularda 

miyachani olib tashlash ham vestibulyar apparat, ham haraakat apparati ishlarining 

buzilishiga  olib  keladi.  Sut  emizuvchilarda  yuqoridagi  holatlardan  tashqari 

ixtiyoriy  harakat  qilish  buziladi  (dismetriya).  Odamda  bu  holatni  birinchi  marta 

(o’tgan asrda) italiya fiziologi L.Lyuchiani o’rgangan. Dastlab qaltirash  - astaziya 

paydo  bo’ladi,  odam  o’zini  vertikal  tutib  tura  olmaydi.  Keyin  yurish  tekis 

bo’lmaydi,  ilon  izi  bo’ladi  -  ataksiya.  Bunday  odam  ko’zini  yumib  ko’rsatgich 

barmog’i  bilan  burnining  uchini  topa  olmaydi.  Miyacha  olingandan  keyin  yana 

atoniya (muskul tonusining kuchsizlanishi) va asteniya (tez charchash) kuzatiladi. 

 

 Miyacha  yana  ichki organlar  faoliyatiga ham  ta'sir qiladi. U  ichki organlar 

qon tomirlari tonusini va qon bilan ta'minlashini o’zgartirishi mumkin. 

 

Miyachadagi  mavjud  Purkine  nerv  hujayralari  qitiqlanganida  uning  faqat 

tormozlovchi  ta'sir  ko’rsatishi  aniqlangan.  Shunga  ko’ra  aytish  mumkin  miyacha 

orqa  miya  harakat  impulslarini  (orqa  miyadan  tarqaladigan)  tormozlab  tartibga 

solib turadi.